Doorwerken na je pensioen: keuze uit vrijheid of noodzaak?
Een beschouwing door Josee Hoogenboom
In het derde kwartaal van 2023 verrichtten zo’n 236.000 pensioengerechtigden betaald werk op de Nederlandse arbeidsmarkt. Tien jaar eerder, in 2013, waren dat er nog 185.000. De stijging van 27,5 procent is opmerkelijk (Bron: CBS Hoeveel 67+ers werken nog) In een samenleving waar de vergrijzing toeneemt en de arbeidsmarkt steeds krapper wordt, wint het doorwerken na de pensioenleeftijd (veelal 67+) aan actualiteit. Steeds meer mensen kiezen ervoor – vrijwillig of uit noodzaak – om na hun officiële pensioen actief te blijven op de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd worstelen werkgevers met hoe zij deze groep werknemers moeten benaderen. De beeldvorming rondom werken na pensioen is veelzijdig en weerspiegelt zowel kansen als zorgen.
Motieven van 67-plussers om te blijven werken.
We ontmoeten in onze Pensioen in Zicht cursussen regelmatig deelnemers die zich na hun pensioengerechtigde leeftijd weer verbinden aan een organisatie als werknemer. De beweegredenen daarvoor zijn uiteenlopend en vaak een combinatie van praktische en persoonlijke overwegingen.
Een belangrijke motivatie is zin- en betekenisgeving in de derde levensfase. Veel ouderen ervaren werken als een manier om structuur te behouden en actief bij te dragen aan de maatschappij. Ze geven aan dat ze “niet gemaakt zijn om stil te zitten” en het gevoel hebben dat ze “nog iets te bieden hebben.” Door te blijven werken, blijven ze betrokken en ervaren ze dat ze nog steeds van betekenis zijn.
Ook het sociale aspect wordt vaak genoemd. Werken biedt dagelijks contact met collega’s, cliënten of klanten, en helpt eenzaamheid tegen te gaan. Voor sommigen is de werkvloer zelfs hun belangrijkste sociale netwerk geworden: zonder het werk “zou ik bijna niemand meer zien,” merkt een alleenstaande vrouw op.
Verder geeft het werk ouderen de mogelijkheid om hun vakkennis over te dragen en te blijven leren. Ze ervaren trots als hun ervaring serieus wordt genomen, en vinden het motiverend om jongere collega’s te begeleiden.
Daarnaast speelt soms de financiële situatie. Niet iedereen heeft voldoende pensioen opgebouwd om comfortabel rond te komen. Voor sommigen biedt een paar dagen werk per week nét de extra ademruimte die nodig is om bijvoorbeeld onverwachte kosten op te vangen of een bescheiden buffer op te bouwen.
Tot slot speelt ook vrijheid een rol. Doordat zij financieel niet altijd volledig afhankelijk zijn van hun werk, kunnen veel 67-plussers kiezen wát ze doen en hoeveel. Sommigen zeggen dat het werk “leuker is geworden dan ooit, juist omdat het nu niet meer hoeft.”
Al deze motieven samen maken duidelijk dat doorwerken na de pensioenleeftijd voor velen geen noodzaak is, maar een weloverwogen keuze die bijdraagt aan hun welbevinden, identiteit en levensplezier.
Beeldvorming: van rustfase naar actieve bijdrage
Traditioneel werd de pensioengerechtigde leeftijd gezien als het einde van het werkzame leven, een verdiende rustfase na decennia arbeid. Die visie is de afgelopen jaren aan het kantelen. Deze trend is zichtbaar in onderzoeken van onder andere het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut), dat in 2021 aangaf dat ouderen zelf positiever zijn gaan denken over doorwerken, mits onder passende voorwaarden. Tegelijkertijd blijkt uit het UWV Arbeidsmarktonderzoek (2023) dat er nog hardnekkige vooroordelen bestaan, zoals de aanname dat oudere werknemers minder flexibel of minder digitaal vaardig zouden zijn. Er ontstaat een genuanceerder beeld: ouderen worden steeds vaker gezien als waardevolle, ervaren krachten die nog een actieve rol kunnen spelen in organisaties. De nadruk verschuift van ‘opgebruikt’ naar ‘ervaren’, van ‘kostenpost’ naar ‘mentorschap’. Toch leeft bij sommigen nog steeds het stereotype van de oudere werknemer als minder flexibel, minder digitaal vaardig en vatbaarder voor ziekte.
Werkgeversperspectief: waardering én aarzeling
Werkgevers erkennen steeds vaker de voordelen van oudere werknemers. Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (TNO/CBS, 2022) zien veel werkgevers in 67-plussers betrouwbare, ervaren krachten die een stabiele bijdrage leveren. De krachten van deze groep zijn onder meer de ervaring en vakkennis van oudere werknemers, opgebouwd over tientallen jaren waardoor zij in staat zijn om jongere collega’s te begeleiden of in te werken. Ook de loyaliteit en inzet is een factor Oudere medewerkers zijn vaak betrouwbaar en hebben een sterkere arbeidsethos. En daarnaast wordt de tijdelijke en flexibele inzetbaarheid als voordeel gezien. Voor tijdelijke pieken of parttimefuncties zijn zij vaak beschikbaar, wat goed aansluit op de behoefte aan flexibele schillen binnen organisaties.
De gemeente Lopik heeft onlangs een speciale wervingsactie opgezet gericht op gepensioneerden, wat resulteerde in de aanstelling van vijftien AOW-gerechtigde medewerkers. De gemeente was positief verrast door het aantal en de kwaliteit van de reacties. Dit initiatief toont aan dat ouderen een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de arbeidsmarkt en dat vooroordelen over oudere werknemers ongegrond zijn.
Tegelijkertijd zijn er ook aarzelingen. Werkgevers maken zich zorgen over fysieke belastbaarheid, mogelijke gezondheidsklachten en een (verondersteld) verminderde leerbereidheid bij ouderen. Volgens de Werkgeversenquête RegioPlus (2021) speelt ook onzekerheid over wet- en regelgeving rondom AOW-gerechtigde werknemers een rol. Ondanks aangepaste wetgeving (zoals de Wet werken na AOW-leeftijd), bestaat er bij werkgevers soms onduidelijkheid over rechten en plichten, wat tot aarzeling leidt.
Ondanks deze terughoudendheid groeit het besef dat 67-plussers kunnen bijdragen aan de continuïteit en kennisborging binnen organisaties, mits er ruimte is voor maatwerk en goede begeleiding.
Conclusie
Het aantal 67-plussers dat na de pensioengerechtigde leeftijd blijft doorwerken, groeit gestaag. Deze trend wordt gevoed door zowel persoonlijke als praktische motieven, zoals zingeving, sociale contacten, kennisoverdracht, financiële overwegingen en keuzevrijheid. Tegelijkertijd verschuift het beeld van pensioen als rustfase naar een fase van actieve maatschappelijke bijdrage. Werkgevers erkennen steeds vaker de waarde van oudere werknemers, al bestaan er nog hardnekkige vooroordelen en praktische onzekerheden. Met passende voorwaarden, maatwerk en goede begeleiding kan deze groeiende groep een waardevolle rol blijven spelen op de krappe arbeidsmarkt. Als werkgevers ruimte bieden voor maatwerk en begeleiding, ligt hier een kans: om ervaring te behouden, generaties te verbinden en de krappe arbeidsmarkt toekomstbestendiger te maken.
