Ouder worden met zingeving en werkgeluk
Interview met lector Klaske Veth
Hoe kunnen ouder wordende medewerkers zo goed mogelijk floreren? Lector dr. Klaske Veth heeft een uitgesproken visie daarop. Een gesprek over de tweede levenshelft, de neuroplasticiteit van het brein en haar boek Werken met WOW. “De arbeidsmarkt schreeuwt om werkenden.”
Na HR-functies in verschillende sectoren nam Klaske Veth een andere professionele afslag en koos ze voor de wetenschap. Klaske promoveerde met het proefschrift The Driving Power of Development – HRM and Employee Outcomes Across the Life-Span. Sinds 2019 is Klaske Veth lector Leiderschap en Duurzaam Werken aan de Hanzehogeschool Groningen. Daarnaast is ze inhoudelijk verantwoordelijk voor de leergangen Nieuw Leiderschap in Organisaties en HR Strategie & Leiderschap bij businessschool AOG School of Management. Als ze praat, drukt ze de pauzeknop nauwelijks in. Haar enthousiasme is aanstekelijk en haar energie is, hoewel we met haar spreken via de telefoon, voelbaar.
De tweede levenshelft
Afgelopen jaar verscheen van Klaskes hand het boek Werken met WOW. Waarbij WOW staat voor Wellbeing at Work. In dit boek over werkgeluk in de tweede levensfase combineert ze wetenschappelijke inzichten met praktijkkennis. Haar boodschap: houd op met somberen over ouder worden. Het biedt juist mogelijkheden voor groei, betekenisgeving en vitaliteit. Hoe kunnen we in de tweede levenshelft deze kans grijpen? En wat betekent dit voor onze kijk op werk en leven? Fundamentele vragen waarop haar boek concrete antwoorden geeft. Later meer over de publicatie.
Wat opvalt, is dat Klaske met een wetenschappelijke en tegelijk liefdevolle blik kijkt naar de tweede levenshelft. In het interview grossiert ze met oneliners als “het beste moet nog komen” en “leef het leven in crescendo”. Haar fascinatie voor het fenomeen ouder worden ontwikkelde zich al in haar vroege jeugd. “Het intrigeerde me hoe ouderen leven en uitdagingen oppakken. Dat heeft me nooit meer losgelaten. Als je ouder wordt, vallen de maskers af. Mensen worden kwetsbaarder, en hebben soms in werk en leven al de nodige stormen doorgemaakt. Dat maakt oudere mensen, vind ik, interessanter en authentieker.”
Nieuwe levensdoelen vinden
We worden gemiddeld steeds ouder, en dit vraagt om nieuwe denkwijzen over werk, vitaliteit en persoonlijke ontwikkeling, stelt Klaske. “In de neuropsychologie zien we dat door nieuwe dingen te doen letterlijk nieuwe verbindingen in de hersenen tot stand komen. Door nieuwe leerervaringen blijf je meer vitaal. Het is bewezen dat neuroplasticiteit tot op hoge leeftijd kan worden vergroot.”
De vraagt rijst: hoe kun je bij het ouder worden je eigen zaag scherp houden en kom je tot zelfinzicht en reflectie? Er is geen heilige graal, merkt Klaske op. “Bij iedereen werkt dat anders. Voor de ene is het een boek lezen, een ander kiest voor een gesprek. Iemand die je vertrouwt, een goede vriend of vriendin, met wie je je ziel durft te openen. Iemand waarmee je kunt terugkijken op je werk en leven, en dat in alle eerlijkheid. Wat haal je uit je werk? Wat maakt het leven voor jou de moeite waard? Voor sommigen betekent reflecteren het inschakelen van een psycholoog of coach, voor anderen is het een lange wandeling naar Santiago de Compostella.” Wat ze ermee wil zeggen: er zijn zo veel sleutels om actief bezig te blijven met persoonlijke groei en ontwikkeling en het ontrafelen van je diepste drijfveren. “En dat is precies wat ik in mijn boek Werken met WOW stimuleer.”
Tegenwind als groeimotor
Het leven is vaak minder maakbaar dan gedacht. Vrijwel iedereen krijgt met de nodige hobbels of tegenslagen te maken in werk en leven. Die tegenslagen kunnen juist de motor zijn voor onze groei, stelt Klaske. Ze verwijst naar een Amerikaans experiment waarin bomen zonder tegenwind zwak blijven. Bij mensen werkt dat net zo, stelt Klaske. “Tegenwind maakt ons veerkrachtiger en creatiever,” zegt ze. Dat besef is niet alleen belangrijk voor het omgaan met persoonlijke tegenslagen, maar ook voor het professionele leven. Hoe ga je om met de onvermijdelijke veranderingen in je werk en leven? “Als je ouder wordt, ga je door de moeilijkheden en tegenwind van het leven heen,” vertelt ze. “Dat maakt je niet zwakker, maar sterker.”
Verschuivende focus
“In de eerste helft van je loopbaan draait je agenda vooral om het opbouwen van je leven,” vervolgt Klaske. “Je carrière, je sociale netwerk, misschien een huis, een partner of kinderen – alles is sterk naar buiten gericht. Dat is belangrijk en waardevol, maar in de tweede helft verschuift de focus. Dan draait het veel meer om betekenis geven. Juist in die fase gaat het erom dat jouw keuzes passen bij wie je bent en wat je belangrijk vindt. Dat kan voor iedereen anders zijn: wat voor jou zinvol is, hoeft dat voor een ander niet te zijn. Dit is ook de periode waarin veel mensen een midlifecrisis ervaren. Vaak gebeurt dat als ze vasthouden aan wat ze hebben – dezelfde baan, dezelfde routines – terwijl ze diep vanbinnen voelen dat het niet meer klopt.” Die innerlijke drang naar verandering kun je niet blijven onderdrukken, die komt uiteindelijk toch naar boven, stelt de lector. Klaske: “In mijn boek geef ik mensen tips om dat gevoel serieus te nemen en op zoek te gaan naar wat echt bij hen past. Het gaat erom dat je de ruimte neemt om na te denken over wat jou in deze fase van je leven betekenis en voldoening geeft.”
Verschillen tussen 50- en 60-plussers
Beschouw mensen in de tweede levensfase niet als een homogene groep, waarschuwt Klaske. “50-plussers willen een actieve bijdrage blijven leveren en hebben behoefte aan nieuwe uitdagingen, verdieping in hun werk, en levenslang leren,” zegt Veth. “Voor 60-plussers verschuift de focus naar vitaliteit, zingeving en werkplezier. Ze willen betekenisvol werk blijven doen en waardering ervaren voor hun bijdrage.”
Een waarneming die ze onderbouwt met geanonimiseerde voorbeelden van mensen die in de tweede levenshelft de bakens hebben verzet. Zoals die ‘blauwe’ ogenschijnlijk succesvolle zakenman die andere keuzes ging maken in leven, werk en relatie, “zich opnieuw uitvond en nu minder geld verdient maar veel gelukkiger is”. Het belang van het vinden van nieuwe levensdoelen als we ouder worden, is niet te onderschatten. Deze zoektocht naar zingeving is cruciaal voor een gezonde, gelukkige en vitale toekomst, stelt Klaske. “Dat kan alles zijn, van een nieuwe hobby tot het mentorschap voor jongere collega’s.”
Bridge-workers
In haar boek besteedt ze er een apart hoofdstuk aan: de bridge-workers: mensen die na hun pensionering (deels) aan de slag blijven en zo een brug slaan tussen werk en pensioen. “Het idee van ploeteren tot je pensioen en daarna nietsdoen en hedonistisch genieten zoals in de Zwitser Leven-reclames is achterhaald,” zegt ze. “Veel mensen willen na hun pensioen van betekenis blijven, soms uit financieel oogpunt – zo’n 20 tot 30% – maar meestal uit behoefte aan zingeving. Dit houdt hen vitaal en gelukkig. En vergis je niet; het is een booming groep. Twintig jaar geleden hadden we nog nauwelijks bridge-workers.”
Baanbrekend Perspectief
Klaske ziet dat de mindset bij werkgevers en werknemers langzaam aan het veranderen is over ouder worden op de werkvloer. Maar het kantelpunt is nog niet bereikt. “We moeten nog veel meer leren denken in termen van bijdragen en betrokkenheid, in plaats van afbouwen.” Dat is ook de inzet van het innovatieprogramma Baanbrekend Perspectief. In Noord-Nederland biedt dit werknemers van 60 jaar en ouder een frisse kijk op hun loopbaan. Via reflectie- en inspiratiesessies werken deelnemers, met behoud van salaris en pensioenrechten, aan hun persoonlijke ontwikkeling en een passend loopbaanpad. Inmiddels is het project uitgebreid naar 55-plussers. Het lectoraat van Klaske is trekker van dit project.
“Het loopt storm met aanmeldingen, zegt Klaske. “Mensen geven aan dat er nog steeds te weinig in hen wordt geïnvesteerd, en ook werkgevers voelen dat. Vaak weten zij niet goed hoe ze oudere medewerkers kunnen ondersteunen. Dan komen wij in beeld. Dit is geen standaard loopbaantraject. Wij verzetten echt de bakens. We werken vanuit de wensen van de medewerker zelf. Of je nu ideeën hebt voor de laatste drie jaar van je loopbaan of de laatste twaalf jaar, dat maakt niet uit. Het gaat erom dat je buiten je comfortzone durft te stappen. Denk aan een loopbaanstap waarvan je al jaren zegt: ‘Dat lijkt me geweldig, maar ik vind het doodeng’.”
Monitoren
De eerste groepen deelnemers heeft inmiddels het traject succesvol afgerond. Voorlopig doen vooral organisaties mee zoals zorginstellingen, technische bedrijven en gemeenten. “Dit sluit aan bij onze doelstelling om mensen voor cruciale sectoren als zorg en techniek te behouden. Het mooie is dat werkgevers zien dat ze hiermee niet alleen hun medewerkers fit en fris houden tot het pensioen, maar ook daarná. Vanuit het lectoraat kijken we naar de verwachtingen en de vitaliteit van medewerkers aan het begin van het traject. Daarmee starten we, maar we volgen ze ook tijdens het traject én nog een half jaar later. We zitten nu midden in het proces om te monitoren en te onderzoeken hoe dit echt uitpakt voor de deelnemers. Het is belangrijk om te zien wat dit betekent voor hun duurzame inzetbaarheid en werkplezier.”
Arbeidsmarkt
‘Oud is fout’ is echt voorbij. Die boodschap weeft Klaske als een rode draad door het gesprek. “De arbeidsmarkt heeft iedereen nodig. Dit is een tijd waarin oudere werknemers hun unieke kwaliteiten en ervaring volop kunnen inzetten.” Met haar boek wil ze daarbij helpen. Bijvoorbeeld bij het herkennen van valkuilen. Klaske geeft een voorbeeld. “Jongere leidinggevenden kunnen onbewust oudere werknemers negeren voor uitdagende taken. Dit leidt tot een self-fulfilling prophecy waarbij de oudere werknemer minder betrokken raakt. Het is cruciaal om dit patroon te doorbreken.” Een andere valkuil: bij het stimuleren van oudere werknemers kan de gebruikte taal averechts uitpakken, weet Klaske. Termen zoals ‘scholing’ kunnen weerstand oproepen. “Oudere medewerkers willen leren, maar liever in gezamenlijkheid en praktijkgericht. Gebruik de juiste woorden, want die kunnen echt het verschil maken tussen weerstand en enthousiasme,” adviseert ze.
‘Burning platform’
De druk op organisaties en bedrijven om zorgvuldig om te gaan met hun menselijk kapitaal is groter dan ooit. Klaske: “Het is eigenlijk een ‘burning platform’. Zoals we het nu blijven doen, dan redden we niet meer. Steeds meer werkgevers, leidinggevenden, medezeggenschapsraden en HR-mensen realiseren zich dit. Als je kijkt naar de recente cijfers over tekorten in de zorg, dan slaat de schrik om je hart. Natuurlijk kunnen technologie en robots een deel van de oplossing zijn, maar we moeten niet vergeten hoeveel potentie er nog zit in de 65-plussers die nu thuiszitten. Veel van hen zouden graag nog twee dagen willen werken, maar voelen zich niet altijd welkom of gewaardeerd. Ik zeg altijd, de ziel kent geen leeftijd. De arbeidsmarkt heeft iedereen nodig. Ik ben nu zes jaar lector. Toen ik startte kreeg ik vaak de vraag: help ons jongere mensen aan te trekken. Het vitaal, fris en fruitig houden van oudere medewerkers krijgt steeds meer aandacht. Dat kan ook niet anders. De vijver wordt leger. Het momentum is daar. De arbeidsmarkt schreeuwt om werkenden.”
