nterview en tekst: Miranda de Vries in gesprek met Lisanne van Sadelhoff
Lisanne van Sadelhoff is freelance journaliste en schrijft onder andere voor de Correspondent en het NRC. In haar laatste boek: “We zullen doorgaan” onderzoekt ze het thema ‘Veerkracht’ en gaat ze in gesprek met mensen die hun veerkracht in onmogelijke situaties hebben aangewend. Naast deze life story’s, sprak Lisanne met wetenschappers die het thema al jarenlang onderzoeken op zoek naar de mechanismen achter veerkracht. “Veerkracht is een inter-relationeel begrip.”
‘We zullen doorgaan’ grijpt je vrijwel vanaf het begin bij je kladden. Met indringende verhalen over onder meer geweld en ziekte waar mensen mee hebben leren leven. Wat spraken ze aan in zichzelf en welke hoopvolle boodschap zit hier in besloten? Daarover spreek ik met Lisanne.
Wat heb je geleerd van alle verhalen?
“Het belangrijkste wat ik heb geleerd is dat veerkracht in jezelf zit en om je heen. Het is niet alleen maar aangeboren. Iedereen heeft het tot zijn of haar beschikking. Natuurlijk is het zo dat er factoren een rol spelen die het versterken of verzwakken. Een goede en veilige jeugd waarin je hebt kunnen hechten, mensen in je adolescentie fase waar je terechtkon, de mensen die je ontmoet. Dat speelt allemaal mee. Je rugzak is in die zin wel bepalend voor de mate waarin je je veerkracht aan kunt wenden. Het is ook niet altijd in dezelfde mate aanwezig. Het kan veranderen met de tijd, met je ontwikkeling, met je ervaringen en met de omstandigheden waarin je verkeert.” “Ik realiseer me ook dat het een privilege is voor mensen die het goed hebben, en toegang hebben tot fatsoenlijke gezondheidszorg. Op sommige plekken in de wereld moet je het echt uit jezelf halen. Veerkracht is persoonsafhankelijk en situationeel gebonden en heeft een plek in de tijd. Het is een gelaagd dynamisch principe. Het is afhankelijk van jou als persoon, van het moment en van de omstandigheden.”
Veerkracht aanwenden
In de verhalen in het boek laat Lisanne zien dat mensen vlak na een ingrijpende of traumatische gebeurtenis eerst tijd nodig hebben voordat er integratie kan plaatsvinden en de veerkracht kan worden aangewend. Ook omstandigheden spelen een belangrijke rol. Soms is er eerst inzicht nodig of het toelaten van het verdriet. Daar sluit het duale proces model van onderzoeker Henk Schut mooi bij aan, vertelt Lisanne.
Bron: Verlieskunst.nl
Dat is een rouw- en verliesmodel waarbij zowel het herstelgericht leven als het verliesgericht leven naast elkaar bestaan. Het is geen route die je zou moeten bewandelen wanneer je iets verliest. Of dat nu een partner, een ouder, vertrouwen in een falende overheid of je gezondheid is. Alles is goed.
Wat heeft je het meest geraakt?
Lisanne: “Wat me opviel is dat de verhalen van de mensen die iets ernstigs hadden meegemaakt en de verhalen van de wetenschappers elkaar bevestigden. Bijvoorbeeld het meisje dat slachtoffer was van de toeslagenaffaire. Ze vertelde dat ze soms misselijk was en niet kon eten, alsof er iets in haar buik zat. Ze ontdekte dat wanneer ze zich terugtrok in de natuur doordat ze even niemand wilde zien, ze rustig werd. Die heilzame werking van de natuur werd door wetenschapper bevestigd. Dat zelfde meisje ontdekte ook dat als ze kon praten over haar gevoelens, het lichter werd. Filosoof en psychiater Damiaan Denys bevestigt in zijn interview dat we het meest lijden onder het lijden dat we proberen weg te duwen. Je mag vertrouwen hebben dat je kunt lijden.”
Humor als sterk coping mechanisme
We leven in een sterk gedigitaliseerde wereld. In ons gesprek belanden we bij de invloed van sociale media. Het antwoord van Lisanne is heel genuanceerd. “Natuurlijk worden we soms door de social media een richting in gepraat door al dan niet verhalen die niet waar zijn. Maar tegelijkertijd gaan er ook heel veel grappige humoristische dingen rond. Humor is een van de sterkste coping mechanismen. De man die ik interviewde die ook door een hoogspanningskabel geëlektrocuteerd was, en daar een been door verloor, zei: “Ik ben opgeladen voor het leven”. Humor is een lichte manier om je pijn of verdriet te delen. En het gaat een verbinding aan.”
Zelfreflectie
Voor haar boek sprak Lisanne met de ecoloog Marten Scheffer. Hij doet al jarenlang onderzoek naar de veerkracht van de natuur. Lisanne: “Scheffer heeft het over kleine veranderingen die je ogenschijnlijk niet altijd in de gaten hebt die op den duur een kettingreactie veroorzaken en uitkomen bij het kantelpunt. Dat is het punt waarop je kunt zien en ervaren welke verandering teweeg gebracht is. Het helpt om iemands veerkracht in de gaten te houden en hem of haar dingen te laten doen die goed voor deze persoon zijn. Denk aan bewegen, wandelen, slapen etc. Zelfreflectie helpt om grip te krijgen op die verschillende duwtjes, welke het zijn en welk effect ze op je hebben, zodat je zelf beter kunt bepalen wat goed voor je is. Scheffer zegt in het boek, de natuur herstelt zich altijd en wij mensen ook. Alleen zijn we wel vaak veranderd.”
Een andere vraag. Wat doet hoop met ons?
Lisanne: “Hoop en Veerkracht gaan hand in hand. Het is een balans tussen die twee. Soms is er het gevoel van hoop en soms is er het lijden. De hoop zorgt ervoor dat je aan het einde van de tunnel licht ziet. Hoop brengt het geloof met zich mee dat het leven weer iets moois kan brengen. Ze vertelt, dat toen een relatie van haar ooit uitging, ze verdriet had en tegelijkertijd weer zin had om verliefd te worden.”
Lisanne haalt Dirk De Wachter aan. In We zullen doorgaan vertelt de bekende Belgische psychiater en hoogleraar dat veerkracht een interrelationeel begrip is. Daarbij refereert De Wachter aan de filosoof Emmanuel Levinas. Lisanne: “Levinas heeft het over veren om je heen. De veren van de ander hebben de potentie om jouw veerkracht te versterken. Ook al zijn de hechtingspunten broos na een ingrijpende gebeurtenis. Je kunt voorzichtig weer verbinding zoeken en vertrouwen versterken.” Een van de geïnterviewden in boek verhaalt over een zeer ingrijpende gebeurtenis. Ze werd verkracht door de man die haar hulp zou moeten hebben geboden. Lisanne: “Zij vertelde me dat er drie pijlers nodig zijn bij veerkracht. Expressie (ze is danseres geworden), spiritualiteit én een sociaal vangnet. In het boek worden twee slachtoffers van ditzelfde seksueel misbruik beschreven. Een slachtoffer heeft deze drie pijlers in haar leven weten te integreren en weer een prettig leven opgebouwd. Het andere slachtoffer heeft veel aan haar geloof maar heeft bijvoorbeeld geen vangnet. De laatste leeft nu zonder perspectief.”
Hebben de verhalen je veranderd?
Lisanne: “Ik kan nu milder kijken naar mijn eigen verhaal in het licht van alle andere verhalen. Ik oordeel minder over mijn eigen verdriet, en over dat van een ander. Nu denk ik meer in termen van en en. Er is mijn pijn maar ook de pijn van die ander.”
We zullen doorgaan. Een hoopvolle zoektocht naar veerkracht
Lisanne van Sadelhoff
