Pensioen in Zicht is een merk van Stavoor opleidingen & trainingen
Jaar: 2024
De oogst van ouder worden
Ouder worden is geen synoniem voor verval, het is juist een fase van oogst. Dat is kort gezegd de boodschap van Nele Jacobs, hoogleraar levenslooppsychologie aan de Open Universiteit. Een wetenschapper met een missie. “Ik wil er graag voor zorgen dat iedereen op het einde van zijn leven voldaan kan terugkijken en kan zeggen: ik heb een goed, gezond, gelukkig leven gehad.”
In een uitgebreid interview gaat Nele Jacobs in op leren en ontwikkelen in de verschillende levensfases, op de kracht van ouderen en het pensioen als een transitie in de levensloop.
Judith Hettema (58 jaar) besloot na een carrière van 27 jaar bij de politie om vervroegd met pensioen te gaan. Samen met haar partner, ook werkzaam bij de politie, staat ze aan het begin van een nieuw avontuur. “Backpack op de rug, we denken dat we het kunnen,” zegt Judith enthousiast over hun plannen om zes maanden door Nieuw-Zeeland te wandelen, gevolgd door drie maanden in Australië.
Waarom een cursus Pensioen in Zicht?
Voordat het avontuur begint, wilden Judith en haar partner zich goed voorbereiden op de aankomende grote verandering: stoppen met betaalde arbeid. De keuze om deel te nemen aan de cursus ‘Pensioen in Zicht’ (PIZ) als onderdeel van hun off-boarding bij de politie was snel gemaakt. “We hadden er al het een en ander over gehoord, soms wat lacherig vanwege de afkorting PIZ,” lacht Judith. “Maar toen we de mogelijkheden en reviews lazen, dachten we: hier halen we altijd wel wat uit”. De cursus is maatwerk voor de politie en biedt deelnemers een kans om stil te staan bij de overgang van het werkzame leven naar de volgende levensfase: het leven van een pensionado. Voor Judith was het waardevol om dit samen met haar partner te doen, en toch ook als individu te reflecteren. Ze vond het bijzonder om met collega’s in dezelfde levensfase te praten over wat hen te wachten staat. “Iedereen haalt er zijn eigen dingen uit,” zegt ze. “En het is fijn om daar samen over door te praten.”
De Oogst: inzichten uit de cursus
Afscheid Nemen Een van de belangrijkste inzichten die Judith meeneemt uit de cursus, is het belang van goed afscheid nemen. “Je neemt niet alleen afscheid van je werk, maar van je hele politie-leven,” legt ze uit. Dankzij de gesprekken en ervaringen van medecursisten, besloot ze dat ze haar vertrek op haar eigen manier wilde vormgeven. “Ik wil nog eens langs de plekken waar ik met veel plezier heb gewerkt, om alles in een breder perspectief te zien. En natuurlijk komt er een feestelijk afscheid op mijn huidige werkplek.” Wat voor Judith cruciaal was, is dat haar afscheid niet draait om wat ze allemaal heeft gepresteerd, maar om wat ze achterlaat. “Ik wil niet dat mijn cv wordt doorgenomen. Liever hoor ik wat ik heb betekend voor anderen.” Haar partner koos voor een afscheid dat helemaal bij hem past: een grote BBQ in de tuin met al zijn collega’s van de recherche-afdeling in Groningen. “Het voelt goed om het op je eigen manier te doen,” vertelt Judith.
Gezondheid en sociale Verbindingen Een ander waardevol aspect van de cursus was de bewustwording van het belang van gezondheid. Een gastdocent legde uit hoe bewegen en voeding invloed hebben op je brein. “Het was een bevestiging van hoe wij al leven,” zegt Judith. “Maar de extra informatie was superinteressant en maakt dat we ons er nog meer in willen verdiepen.” Ook het onderhouden van sociale contacten na je pensioen kwam naar voren als belangrijk aandachtspunt. Samen met de mensen die ertoe doen mooie momenten beleven. De tip om het eerste jaar niets te hoeven of te moeten, sprak haar enorm aan. “We willen lekker in beweging blijven en een nieuwe structuur vinden. Dat zijn thema’s waar we actief mee aan de slag willen blijven.”
Vertrouwen in de toekomst Voor Judith en haar partner biedt de toekomst veel vrijheid, en ze kijken er met vertrouwen naar uit. “We gaan bewust tijd maken voor de dingen die wij willen.” Naast hun reisplannen hebben ze afgelopen zomer een B&B in hun huis opgezet, iets wat ze heel leuk vinden om te doen. Judith wil nieuwe hobby’s ontdekken en vooral genieten van het leven thuis, in de tuin en met vrienden. “En als het nodig mocht zijn heb ik altijd hulplijnen.”
Bijzondere tijd
Judith vond de afwisseling in het programma van de cursus van Stavoor erg prettig. “De thema’s, de rust om te reflecteren en samen met andere cursisten na te kunnen denken, een interessante gastdocent, een wandeling in de natuur en zeker ook het verwend worden in zo’n mooi hotel.” De cursus gaf Judith verder een goed gevoel over het afscheid nemen van haar werk. “Ik heb de laatste maanden op mijn werk een hele bijzondere tijd ervaren en voel me dankbaar. Ik kan een prettige manier terug kijken naar de laatste fase van arbeidzaam leven richting een afscheid en ook richting ons ‘nieuwe leven’.”
“Waardevolle ervaring”
Judith vindt het belangrijk dat de cursus Pensioen in Zicht een aanbod blijft in de off-boarding bij de politie. “Als je prettig weggaat, kijk je ook op een fijne manier terug op je werkgever. Een cursus als deze draagt daar zeker toe bij. En je blijft dan ook in de toekomst een visitekaartje van de organisatie,” zegt ze. “Het is ook in hun belang: medewerkers die met een positief gevoel vertrekken, blijven verbonden met de organisatie”. Ze merkt tot slot het volgende op. “We zijn twee dagen werkelijk ondergedompeld in de wereld die zal komen na het arbeidzame leven met mensen die in dezelfde fase zitten. Even alleen maar daarmee bezig zijn: een groot cadeau van de werkgever! En natuurlijk hoop ik dat deze mogelijkheid zal blijven bestaan want ik gun al mijn collega’s op de drempel van een volgende levensfase zo’n waardevolle ervaring”.
(Interview en tekst: Josee Hoogenboom)
Nieuwe locaties voor Pensioen in Zicht-cursussen
Na een succesvolle zoektocht hebben we twee bijzondere locaties toegevoegd aan ons aanbod: Landgoed Kasteel Limbricht en Landgoed Altenbroek. Deze locaties herbergen niet alleen een prachtige geschiedenis, maar bieden ook, omgeven door natuurschoon, de rust en ruimte die perfect passen bij onze cursussen voor mensen die zich voorbereiden op hun pensioen.
Kasteel Limbricht
Kasteel Limbricht, met zijn rijke geschiedenis en bijzondere uitstraling, biedt een unieke ervaring. Hier stap je echt even binnen de kasteelmuren en betreed je een andere wereld. De fraaie architectuur en het sfeervolle interieur zorgen voor een inspirerende omgeving.
Altenbroek: De parel van de Voerstreek
Landgoed Altenbroek, net over de Belgische grens, is de parel van de Voerstreek. Dit landgoed, midden in de rijke natuur en voorzien van bronnen en vijvers, biedt een aangename omgeving om stil te staan bij de volgende fase van het leven.
Natuurbeleving
Miranda de Vries deelt graag haar enthousiasme over beide nieuwe locaties: “Limbricht en Altenbroek sluiten sterk aan bij onze wensen op het gebied van natuurbeleving. Onze keuze voor deze nieuwe locaties komt voort uit onze visie om deelnemers niet alleen inhoudelijk te inspireren, maar ook te omringen met een omgeving die hen uitnodigt tot reflectie en heroriëntatie.”
Creativiteit in nieuwe omgevingen
De zoektocht naar nieuwe locaties heeft ook een prikkelend effect op onszelf als trainers, vertelt Miranda. “Een nieuwe omgeving daagt ons uit om opnieuw naar onze programma’s te kijken. Dat stimuleert vernieuwing en geeft ons ook prikkels voor innovatie. Dat is belangrijk, het houdt je als professional scherp.”
Toenemende vraag naar cursussen
Stavoor merkt dat de vraag naar de Pensioen in Zicht-cursussen blijft toenemen. Hoe duidt Miranda deze ontwikkeling? “Mensen zijn steeds meer bezig met de zingeving: ‘Wie wil ik zijn?’ en ‘Wat wil ik bijdragen in de volgende fase van mijn leven?’ ‘Wat is voor mij de zin van die nieuwe periode?’ Op dat soort pregnante zingevingsvragen spelen we volop in tijdens onze cursussen.
Marianne Driessen: van pensionado naar ‘gender rebel’
Ik heb Marianne gevraagd voor een interview nadat ik het boek Gender Rebels (kritische verhalen voor moedige meiden) had gelezen. Samen met Sybilla Claus was Marianne de grondlegger van het boek. Zelf schreef ze een aantal hoofdstukken voor het boek. Naast bijdragen van andere prominente namen als Ayaan Hirsi Ali, Jolanda Withuis en Liesbeth Woertman.
Interview door Miranda de Vries
Maar een boek schrijven was niet het eerste wat Marianne na haar pensioen oppakte. Dat ontstond doordat ze ruimte creëerde in haar agenda. Tijdens haar werkzame leven heeft ze langzaam afgebouwd en dat kan ze iedereen aanraden. Maar toen ze net met pensioen was en diverse bestuursfuncties bekleedde, in twee koren zong en nog actief was op andere vlakken ontdekte ze dat ze er ’s nachts wakker van lag. Ze besloot een streep te trekken door haar drukke agenda. “Ik wil in de ochtend rustig kunnen starten. Haasten heb ik uit mijn agenda gebannen. In het Duits heet het: “Im Ruhestand gehen”. Dat klinkt mooi toch? Maar dat moet geen ‘Unruhestand’ worden.”
Hoe ben je betrokken geraakt bij het schrijven van dit boek?
Marianne’s betrokkenheid bij het boek begon bij een opmerking over genderneutrale toiletten. “Ik zei toen: “gadverdamme, ik vind dat vies”. Ik kreeg nogal wat kritiek en ben me erin gaan verdiepen. Ik ging ‘down the rabbit hole’. En toen ontdekte ik steeds meer over het thema wat ik in mijn vroegere jaren van mijn werk en studie ook een thema voor mij was. Dat ging over seksueel grensoverschrijdend gedrag en grenzen stellen. Dat leerden we de deelnemers aan onze zelfverdedigingscursussen ook. Het gaat niet alleen om terugslaan, maar ook het delen van ervaringen van vrouwen met grensoverschrijdend gedrag. Dat thema kwam weer helemaal tot leven. Het kan toch niet zo zijn dat vrouwen geen NEE mogen zeggen?”
Toen kwam Sybilla Claus in beeld. Marianne: “Ze logeerde bij me tijdens een evenement. We hebben over onze carrières gesproken en thema’s die ons beroerden. Sybilla werd direct gegrepen door het thema: “ vrijheid en beïnvloeding bij jonge meiden” en is er in gedoken en gaan schrijven. We hebben samen ook weer nieuwe dingen ontdekt en nieuwe mensen leren kennen. Ik ga weer naar conferenties zoals tijdens mijn werkzame leven. Toen ik Sybilla vroeg waar we het zouden uitgeven, zei ze: ‘we doen het in eigen beheer”. Ik zag dat zij zich ook in haar pensioen nergens meer aan wilde conformeren. Rebels dus eigenlijk. ”Wat het haar brengt? Marianne vertelt dat ze weer nieuwe contacten legt, nieuwe dingen leert, weer lekker in het internationale wereldje zit. “En ik richt me weer op mijn thema’s als vrouwen- en homorechten.”
Sport als thema
Ik stel Marianne de vraag: Waarom sport als thema voor jouw eigen hoofdstuk? “Ik heb affiniteit met sport en hoorde ook verschillende verhalen. Het raakte me als sportster meteen. Ik heb meerdere keren de Zevenheuvelenloop gelopen en de snelste tijd wordt toch echt neergezet door een man. Een zoon van een vriendin is snowboard leraar en wanneer ik hem vraag: kunnen vrouwen hetzelfde als mannen?, dan moet hij lachen en zegt dan: ‘nee natuurlijk niet”. Mannen zijn gewoon sterker. Mensen die het omgekeerde beweren zijn mensen die achter hun bureau zitten en er geen verstand van hebben.
Ik heb er heel veel over gelezen. Terwijl ik er mee bezig was stapte een darts speelster uit de vrouwencompetitie omdat er een transgender (man) meedeed. Ik heb het die week gevolgd in de media. Ongekend! Het werd voorgedaan alsof de transgender het slachtoffer was. Terwijl de vrouw die haar plek ooit verworven heeft in die wereld en de vrouwencompetitie heeft opgericht, het nakijken heeft. Ik heb die vrouwen gesteund.”
Oudere vrouwen
Marianne: “Ik sta echt voor inclusie. Als er ook een groep wordt gediscrimineerd is dat de groep oudere vrouwen. Germaine Greer zei ooit over hoe discriminatie aanvoelt: “try to be an old woman”. Dat soort dingen laat mijn feministische hart sneller kloppen.
Over Marianne
Marianne Driessen beschrijft zichzelf als een kersverse pensionado. Alleenstaand met heel veel interesses. “Ik ben eigenlijk een generalist” zegt ze. “Leren en ontwikkelen zijn mijn hobby’s. Iedere keer nieuwe dingen leren maakt me gelukkig. Ik ben ooit begonnen als docent biologie en aardrijkskunde, toen heb ik er Engels bij gestudeerd want er waren uren Engels over. Na mijn docentschap ben ik de IT in gegaan. Een echte mannenwereld. Na enige tijd ben ik naar CINOP gegaan als onderwijskundige. En heb ik in Hull op mijn vijftigste een master behaald in taalonderwijs en technologie. Mijn uiteindelijke specialisatie lag toch wel in taal en het leren van een taal. Laaggeletterdheid voorkomen en bestrijden en het leren van een tweede taal vond ik het meest boeiend.”
De fysieke en mentale oogst van Peter Bloemendal
Peter Bloemendal (69) ging vijf jaar geleden met vervroegd pensioen na een lange loopbaan bij de politie. Een intensieve tijd die hem veel voldoening opleverde. Snel vond hij in zijn nieuwe levensfase een nieuwe passie waarmee hij nu zijn dagen vult: ecologisch tuinieren. Frans Hoeke ging met Peter in gesprek. Zijn moestuin op de Veluwe is niet alleen een bron van groenten, maar ook van rust en inspiratie geworden.
“Of je nu werkt of met pensioen bent: stel je positief op en maak er het beste van.” Peter straalt als hij deze woorden uitspreekt, wandelend door zijn groene oase in Kootwijk. Hij geniet zichtbaar van zijn leven na de politie en kijkt tegelijkertijd met tevredenheid terug op zijn carrière. “Ik heb met veel plezier gewerkt en nu geniet ik volop van mijn pensioen,” zegt hij. Maar stilzitten? Dat doet hij allerminst. Zijn tuin, die ooit begon als een klein stukje grond, is inmiddels uitgegroeid tot een zelfvoorzienend paradijsje.
Een stukje grond en een beetje geluk Peter had het geluk dat er tegenover zijn huis een stukje braakliggend land lag. “De eigenaressen waren bereid het land aan mij toe te vertrouwen voor mijn moestuinplannen,” vertelt hij. Wat volgde, was een nauwgezette aanpak waarbij hij de grond bewerkte en biologisch dynamische methodes introduceerde. “In tegenstelling tot mijn vader, die kunstmest gebruikte, werk ik volledig ecologisch. Ik geloof dat de natuur zelf heel veel weet, en daar sluit ik op aan.”
Peter werkt met wisselteelt, combinatieteelt en kleine bedjes van één meter breed en vijf meter lang. “Zaaien, wachten en oogsten blijft een prachtig proces. Sommige dingen gaan goed, andere niet, maar dat is de charme van tuinieren,” lacht hij. Zijn tuin levert (bijna) het hele jaar door groenten op, en regelmatig legt hij wat neer voor de wandelaars uit het dorp om mee te nemen. Daarnaast houdt hij bijen, die hem voorzien van honing. Daarom vind je in de moestuin ook enkele bedden met “insectenbloemen”. “Sinds twintig jaar eet ik geen vlees meer en inmiddels ook geen vis meer. Daarom ben ik ook sojabonen gaan telen in mijn tuin.”
Een plek ook om te delen
De tuin is voor Peter niet alleen een plek om te oogsten, maar ook om te delen. “De tuin brengt meer dan voedsel; het brengt mensen samen. Ik vind het mooi om te zien hoe anderen geïnspireerd raken door wat ik doe.” Dit geldt ook voor zijn vrijwilligerswerk in de moestuin bij kasteel Staverden “Het tuinieren daar en in Kootwijk levert soms nieuwe inzichten op. Het is een wisselwerking, een gezamenlijke oogst.”
Persoonlijke oogst In het eerste jaar na zijn pensioen nam Peter bewust de tijd om niets nieuws te beginnen. Hij bleef actief in zijn bestaande projecten, zoals zijn bestuurswerk bij Theater op het Zand en de mede-organisatie van de kerstmarkt in het dorp. Daarna kwam hij uit bij kasteel Staverden, waar hij nu een nieuwe uitdaging vond in de moestuin. “De tuin is een plek waar ik zowel fysiek als mentaal oogst. Het brengt mij rust, voldoening en nieuwe ontmoetingen,” zegt Peter. “Ik wens dat iedereen zijn eigen manier vindt om te oogsten, of dat nu op werkgebied is, in de tuin, of in relaties met anderen.” Met een tevreden glimlach blikt Peter vooruit op hopelijk nog vele jaren van tuinieren en oogsten, in alle mogelijke vormen, samen met zijn vrouw Annelies.
Het is een gewaardeerd en kenmerkend onderdeel van de Pensioen In Zicht-cursussen op de Guldenberg: de natuurwandeling in de Loonse en Drunense Duinen onder leiding van de bekende boswachter Frans Kapteijns.Ontspannen en vitaliseren in de natuur.
De fysieke en mentale winst die wandelen oplevert wordt keer op keer wetenschappelijk bevestigd. Ook bij het grote publiek is het inzicht steeds meer ingedaald dat de natuur een waardevolle plek is om te werken aan vitaliteit en gezondheid. Geen wonder dat in de PIZ-cursussen van Stavoor de nodige aandacht wordt besteed aan natuurbeleving.
Natuurmonumenten Iemand die over de weldadige effecten van wandelen voor lichaam en geest als geen ander kan vertellen is boswachter Frans Kapteijns (71). De hartstocht voor bos en natuur zit diep in de man wiens loopbaan startte bij ‘De Kleine Aarde’ in Boxtel. Het eerste centrum voor duurzaamheid in ons land. Opgericht in 1972 na de verschijning van het onrustbarende milieurapport Grenzen aan de groei. Feitelijk de eerste wake-upcall over de toekomst van de wereld en de planeet door een groep Europese wetenschappers. Nederland leerde Frans vooral kennen als dé mediaboswachter bij Natuurmonumenten. Via de social media en Frans’ medewerking aan tal van radio- en tv-programma’s (onder meer Vroege Vogels) groeide deze Brabantse spraakwaterval uit tot een gedreven pleitbezorger voor natuurbescherming en respectvoller omgaan met natuurgebieden.
Loonse en Drunense duinen Als gids verzorgt Frans tijdens de Pensioen In Zicht-cursussen op De Guldenberg natuurwandelingen. De locatie leent zich daar uitstekend voor. Gelegen aan de rand van de Loonse en Drunense Duinen is landgoed De Guldenberg in het Brabantse Helvoirt een fantastische uitvalsbasis voor een ontdekkingstocht. Het grenst aan een natuurgebied van bos en veel zandverstuivingen dat in 2002 werd aangewezen tot Nationaal Park.
“Totaalervaring” In het gesprek etaleert Frans volop zijn kennis over de natuur rondom De Guldenberg. Over de bomenpopulatie (“vooral grove dennen”), over het stuifzandcomplex (“ik laat de deelnemers aan de natuurwandeling een stukje daarvan zien”) en over de kunst van met getrainde ogen kijken naar de zijkanten en wat dat oplevert (“de meeste mensen kijken alleen recht vooruit”). Ook staat Frans stil bij het weldadige effect van het nemen van bosbaden. “Het bos geeft ons rust en kalmte en het ruikt allemaal veel lekkerder. Het is heel zinvol de natuur binnen te laten dringen in ons lichaam”, vertelt Frans.
Bosbad Een wandeling onder zijn leiding is eigenlijk al een belevenis op zich. Enthousiast vertelt Frans over de zintuigelijke “totaalervaring” van het nemen van een bosbad. De vertaling van de Japanse natuurtherapievorm Shinrin Yoku. Een bosbad heeft een positieve uitwerking op het verscherpen van het gehoor, de reuk en de tastzin. Frans: “De zintuigen gaan zeker vooruit. Je gaat steeds beter waarnemen wat er allemaal gebeurt in een bos. Je houdt als je langzaam wandelt veel helderder je ogen open. Als mensen zijn we steeds meer scherm-mensen geworden en zijn we vergeten onze zintuigen te gebruiken. Ik zeg tegen deelnemers aan mijn wandelingen vaak: draai je eens om en voel hoe de zon of de wind op je huid heeft gezeten. En als je je concentreert hoor je veel beter wat voor soort geluiden er zijn. Als je je zintuigen intens gebruikt dan is dat veel heilzamer voor je.”
Wie wandelt onder leiding van Frans Kapteijns ziet, hoort en ruikt gewoon veel meer. Die conclusie kunnen we zondermeer trekken. Wat maakt een natuurwandeling met de cursusdeelnemers voor Frans zelf geslaagd? Het gaat hem om twee dingen, antwoordt hij. “Tijdens de wandeling geef ik opdrachten. Het is voor mij geslaagd als iedereen die accepteert en meedoet. Hoe vreemd die uitnodigingen voor sommige mensen mogelijk ook klinken. Het tweede punt is dat mensen met een big smile het bos uitkomen met de woorden: ‘ik heb veel meer gezien in een bos als ik ooit eerder in mijn leven gezien heb. Voor zo’n aha-erlebnis; daar doe ik het voor.”
Pensioen in Zicht-cursus Met genoegen kijkt Frans Kapteijns uit naar zijn aanstaande bijdrages aan de PIZ-cursus van Stavoor op De Guldenberg. Zelf is hij officieel met pensioen maar op zijn bevlogenheid en energie zit bepaald geen sleet. “Na je werkzame leven begint een mooi stukje nieuw leven. Een nieuwe levensfase om je energie te gebruiken, je omgeving en jezelf beter te leren kennen en je gezondheid beter in te zetten. Dat is ook hoe ik mezelf verhoud tot het ouder worden.”
“De natuur is gezondheid” Frans’ boodschap die als een rode draad door dit gesprek loopt: de moderne mens moet veel meer naar buiten trekken. “Ga snuffelen aan bloemen, ga luisteren naar vogels, neem bewegingen waar, luister naar het geritsel en voel de zon en de wind op je huid. Huisartsen en dokters prediken het steeds meer; de natuur is gezondheid.”
