Blog van Frans Hoeke

Dan is het 1 januari 2023 en realiseer ik me nog eens meer dat nu ook mijn eigen pensioendatum nadert. Over een kleine drie jaar is het zover.

Onder de kerstboom nam ik de bundel columns nog eens door die oud-collega Wim Ballemans schreef over vitaal blijven vóór en na je pensioen. Bij zijn afscheid van Stavoor afgelopen september is dit inspirerende boekje uitgebracht.

Een blog die me vooral intrigeerde is ‘Stoppen met werken, goed voor je gezondheid?’  (Je vindt hem op pagina 12). Niet raar natuurlijk, want ook bij mij staat gezondheid op één en komt mijn pensioen in zicht. Even de context. Wim schreef deze blog in 2016. Hij was toen 60 jaar en wilde nog 6 jaar doorwerken als trainer en coördinator Pensioen in Zicht en Vitaal werken.

Is stoppen met werken nu wel of niet goed voor je (mentale) gezondheid? In zijn blog stelt Wim dat wat hem betreft “de waarheid ‘m zit in de persoonlijke situatie en in de nuance”. Wim zag als trainer in onze Pensioen In Zicht-cursussen alle varianten langskomen.

• Zoals mensen die tot de laatste dag met plezier en betrokkenheid gewerkt hebben en vol ideeën en met veel enthousiasme beginnen aan het nieuwe avontuur. Dat is uiteraard een gezonde start van de nieuwe levensfase.
• Wim zag óók mensen die met name mentaal uitgeput raakten door hun werk. En dan is het een hele klus om weer fris te worden. Mentale moeheid gaat vaak samen met lichamelijke klachten. Met als risico dat je na je pensioen blijft hangen in teleurstelling en frustratie. Daar kun je uiteindelijk letterlijk ziek van worden.
• Wim vertelde in zijn blog óók over mensen die tijdens hun arbeidzame leven al niet zo goed voor zichzelf zorgden (weinig bewegen, ongezonde voeding). En dan die leefstijl meestal meenemen naar de toekomst. Het valt niet mee om ingesleten patronen ineens te veranderen.

Hoe vergaat het Wim nu? Hij is inmiddels vijf maanden met pensioen. Hoe kijkt hij als pensionado naar de observaties die hij destijds op papier zette? Ik sprak na de jaarwisseling Wim in Amsterdam. Het werd een mooie ontmoeting met mijn oud-collega en zijn partner.

Wat doet Wim zélf om gezond en vitaal te blijven?

Op zich gaat het allemaal goed met hem. Hij merkte wel op dat discipline wel iets is wat van belang is. Het lukt hem nu nog niet goed om zelf overdag z’n mountainbike te pakken. Hij is daarom blij, dat hij zich wel heeft aangemeld voor de Brabantse Camino van 300 kilometer, die hij samen met enkele vrienden in wekelijkse etappes van 20 kilometer loopt. Een ander initiatief dat Wim nam: hij heeft zich bewust pas na z’n pensionering aangesloten bij een gemeenschappelijk tuinenproject in zijn wijk. Het is heel leuk om nieuwe mensen te leren kennen en nieuwe dingen te gaan doen. Lezen over landschapsinrichting vindt hij nu interessanter dan over de thema’s die voor het werk belangrijk waren. Is het lastig om het werk los te laten? Overweegt hij misschien toch opnieuw aan het werk gaan?  Nee, dat speelt nu helemaal niet. Maar wel vertelde Wim er direct bij dat een vriend van hem dit ook aangaf bij pensionering en nu na 2 jaar toch weer begint. ”Dus zeg nooit, nooit!”

Getriggerd door de blog van Wim en het gesprek met hem ben ik zelf eens gaan googelen wat deskundigen zeggen over stoppen met werken en de effecten voor je gezondheid en vitaliteit. Wat viel me op en sprak me aan?

Ik haal er twee dingen uit. 

• Zin geven aan je leven en een doel nastreven hebben meer positieve impact dan het nastreven van genot. Mensen die een zinvol leven leiden ervaren diepere, meer duurzame voldoening. Genot geeft een oppervlakkige voldoening en is van voorbijgaande aard.
• Er is een relatie – zo geven onderzoeken aan – tussen een zinvol leven en de kwaliteit van je gezondheid. Vaak wordt genoemd: een betere slaap, minder beroertes en hartinfarcten en een lager risico op dementie, invaliditeit en vroegtijdige sterfte.

Als trainer laat ik deelnemers stil staan bij die elementen die voor hen waardevol zijn in het leven en laat ik ze nadenken hoe ze deze ook straks na hun werkzame leven kunnen integreren in hun nieuwe levensfase.

Nu heb ik zelf nog bijna 3 jaar de tijd om dit voor mezelf verder uit te zoeken..

Wim vertelde in zijn blog, dat er vaak persoonlijke kenmerken en vragen meespelen in wat voor jezelf goed is. Nou weet ik van mezelf, dat ik dit soort vraagstukken wel eens te groot kan maken dus hou me voorlopig even vast aan een uitspraak van een recente deelnemer in één van mijn cursussen die sinds een half jaar met pensioen is:
“Ik probeer elke dag iets leuks en iets nuttigs/zinvols te doen en de rest zie ik wel”

Als ik dat naar mezelf vertaal: leuk is voor mij veel buiten zijn en sporten in de vrije natuur. En wat ik als zinvol ervaar is mooie ontmoetingen creëren met en tussen mensen. Ik zit in de gelukkige situatie dat ik zowel in mijn werk als privé dit ruimschoots in praktijk kan brengen. Mijn voornemen is ook straks na mijn eigen pensioen hier invulling aan te blijven geven.

Maar wat zijn de intenties echt waard?

Het helpt mij in ieder geval dat ik een fysiotherapeut heb die me soms confronterende vragen durft te stellen en zo wil onderzoeken hoe belangrijk gezondheid en sport voor mij werkelijk zijn. Toen ik laatst met mijn schouderblessure bij hem kwam, vroeg hij me op de man af bij de verkenning van mijn fysiek probleem: “bij welke groep wil jij eigenlijk horen? Wil je actief blijven of het erbij laten zitten en een beetje aanmodderen?”

Ik geef graag de pen door aan mijn collega Maria van de Ven, sinds kort ook verbonden aan Stavoor. Ze vertelde me tijdens de kennismaking op zoek te zijn naar zingeving na haar eigen werkende leven. Ze hoopt al werkend met de PIZ groepen daar zelf ook inspiratie voor op te doen en als trainer ook van haar cursisten te kunnen leren. Ze heeft me beloofd dat ze binnenkort met haar verhaal komt. Ik ben nu al benieuwd naar haar gedachten en ideeën.

Frans Hoeke, Senior trainer/adviseur

Boek bestellen:
Stuur hiervoor een mail met uw naam en adresgegevens naar: pensioeninzicht@stavoor.nl
De kosten bedragen  € 5,- (exclusief portokosten).

Buig vooroordelen om in voordelen

Frits de Lange dreigde in zijn werk zijn bevlogenheid kwijt te raken.
Een persoonlijk blog van de emeritus-hoogleraar ethiek over inzichten die hem en zijn werkgever verder hadden kunnen helpen.

Het ging niet meer zo lekker op mijn werk. Begin zestig was ik. Een prachtbaan aan de universiteit, maar ik verloor mijn bevlogenheid. Er werden nu dingen van me verwacht, vond ik, waar ik niet voor opgeleid ben. Externe fondsen werven voor onderzoek – ik ben er niet goed in, en eigenlijk haat ik het. Ben ik daarvoor vroeger het onderwijs ingegaan? En alleen wetenschappelijke publicaties tellen. Nou, ik schrijf goed en graag weet ik van mezelf, maar dan het liefst voor een breed publiek. Liever een goed stuk in de krant, dan een geleerd artikel in een internationaal tijdschrift dat niemand leest.

Een burn-out is het gelukkig niet geworden. Ik trok aan de bel bij mijn leidinggevende en via HRM kwam ik terecht bij een arbeidspsycholoog die me weer op de rails kreeg. “Wat zijn jouw sterke punten? Waar word jij enthousiast van? Pas dan in overleg met je leidinggevende je functie daaraan aan.” Het hielp. Ook waar de organisatie niet meegaf, probeerde ik mijn werk zo dicht mogelijk bij mijzelf te houden. Ik kreeg er weer plezier in.

We deden samen aan job crafting, weet ik nu, en door proactief zelfregulerend op te treden probeerde in een optimale persoon–werk fit te behouden.

Dat is het HRM jargon van wetenschappers als Beatrice van der Heijden, Dorien Kooij, Annet de Lange, die onderzoek doen naar de vraag hoe mensen ‘succesvol ouder kunnen worden op het werk’. Ik lees nu pas wat ze schrijven en besef dat hun inzichten mij en mijn werkgever eerder had kunnen helpen. Dat jargon, het zij ze vergeven.

Succesvol ouder worden op het werk – dat was een poosje terug misschien nog een luxe vraag: als het niet meer ging, bedacht je een regeling en nam je eerder afscheid van elkaar. Of jij werd tot je pensioen ergens in een hoek op een bureaustoel gezet waar je geen kwaad kon maar ook niks meer bijdroeg.

Dat kan nu niet meer. De focus op de 50-plusser wordt urgent. Een extreem krappe arbeidsmarkt, een ontgroenende en vergrijzende samenleving, een competitieve en dynamische wereldeconomie – die explosieve mix maakt de vraag wat werk betekent voor oudere werknemers meer dan ooit relevant. Voor henzelf: hoe blijf ik met plezier werken? Steeds meer zestigers willen ook na hun pensioen op een of andere manier doorgaan met waar ze goed in zijn. Voor werkgevers: hoe blijven zij van waarde voor mijn bedrijf of organisatie, en wat kan ik doen om hen te motiveren en te managen?

Dat vraagt om een andere mindset waarmee we naar leeftijd kijken. Vooroordelen moeten worden omgebogen in voordelen. Oudere werknemers – soms wordt de grens al bij 45-plus gelegd! – zouden minder flexibel zijn, minder gemotiveerd en minder presteren? Integendeel, blijkt uit de feiten. Ze zijn productief, loyaal, evenwichtig en intrinsiek gemotiveerd, vaak meer dan jongeren. En duur? Niet duurder dan veertigers. Oudere werknemers hebben sterke punten die hen van toegevoegde waarde maken.

Maar dat moet je wel zien en leren benutten in je organisatie. Leeftijdsalerter en -vriendelijker worden. Onderkennen dat een zestiger geen dertiger is, een ouder lichaam heeft, niet sneller, maar wel wijzer is, een andere thuissituatie heeft, andere belangen en interesses, dan de jonge honden op de werkvloer. En dan concrete instrumenten in huis hebben die helpen om mensen weer fluitend naar hun werk te doen gaan.

Ik had dit zelf graag eerder willen weten toen ik dreigde vast te lopen. Mijn werkgever – de sterk vergrijzende onderwijssector – had ook wel wat alerter kunnen zijn. Ik had ook wel wat dieper zelfinzicht kunnen gebruiken. Over hoe ik in de loop van de jaren was veranderd. Dan had ik eerder aan de bel getrokken en was een beetje proactiever in mijn zelfmanagement geweest. Nog zo’n HRM term, waarvan ik nu pas inzie wat hij waard is.

Frits de Lange (tot zijn pensioen in augustus 2021 hoogleraar Ethiek in Groningen)