Categorie: Nieuws

Verlies ombuigen in perspectief

In gesprek met Ingrid van Bennekom

Verlies; perspectief; veerkracht. Het werk waaraan Ingrid van Bennekom zich verbindt gaat om dit soort existentiële thema’s. In de tweede helft van haar loopbaan kwam ze tot de slotsom dat ze zich als HR-generalist wilde specialiseren in het werken voor en met mensen die te maken krijgen met onverwachtse wendingen in werk en leven.

In dit licht gezien sluiten de twee functies die Ingrid vervult heel goed bij elkaar aan. Binnen Shell leidt ze het interne mobiliteitscentrum en is ze verantwoordelijk voor de transitiebegeleiding van medewerkers die hun baan dreigen te verliezen. Dat doet ze vier dagen per week. Een dag per week richt ze zich op rouw- en verliesbegeleiding vanuit haar eigen praktijk die ze enkele jaren geleden startte, Lieve Lasten

‘Tegenslagen horen erbij’
Van verlies naar perspectief. Dat is de kortst mogelijke samenvatting van wat Ingrid doet en wat haar als professional drijft en fascineert.  Op haar bedrijfssite staat een veelzeggende regel uit het lied Anthem van Leonard Cohen: ‘There is a crack in everything, that’s how the light gets in’.

Ingrid: “Iedereen krijgt te maken met tegenslagen en verliezen in het leven. De wereld is niet maakbaar, tegenslagen horen erbij. Als je in je leven tegenslag hebt meegemaakt en daar met hulpbronnen doorheen komt, dan ontwikkel je daar (veer)kracht en kwaliteiten uit. Het doet pijn als je iets verliest wat waardevol voor je is.  Door stil te staan bij die pijn en bij waarom het zo waardevol was weet je ook wat je te doen hebt, waar je naar op zoek moet.”

Op die manier kun je het verlies integreren in je leven, betekenis laten geven aan je toekomst, gebruiken als een kompas. Door te zoeken naar een diepere betekenis kun je er sterker van worden en van je verlies je kracht maken.”  De plek van de verwonding is vaak de plek van bevruchting, legt Ingrid in poëtische bewoordingen uit. “Vandaar mijn motto: van verlies naar perspectief. “

Hulpbronnen
In het gesprek belanden we bij het sleutelwoord veerkracht. Veerkracht is zeker geen eendimensionaal begrip, stelt Ingrid.  “Letterlijk staat het voor terug kunnen veren na tegenslag. Hulpbronnen zijn daarvoor onontbeerlijk: zoals dierbaren, hobby’s, doelen, ervaringen, plekken (in de natuur bijvoorbeeld); ze geven houvast. Naar mijn idee is veerkracht deels aangeboren – biologisch en fysiek – en wordt het voor een groot deel beïnvloed door wat je hebt meegemaakt. Juist in je vroegste jeugd ontwikkel je veerkracht als je veilige hulpbronnen tot je beschikking hebt (vaak ouders). Heb je die veilige hulpbronnen niet – en dat maak ik soms in mijn eigen praktijk mee, denk aan onveilige thuissituaties – dan zie je dat mensen het op latere leeftijd vaak moeilijk hebben, vooral als ze te maken krijgen met tegenslag in hun werk of leven. Dan stapelen verliezen zich op, waardoor het soms nodig is de onderste steen boven te halen. ”

Omgaan met verlies
In haar HR-werk ontdekte Ingrid bij zichzelf de behoefte zich te specialiseren in het onderwerp ‘Omgaan met verlies’. “Als je halverwege je loopbaan bent, ga je bewustere keuzes maken. Wat heb ik gedaan tot nu toe? Wat wil ik nog bereiken? Wat heb ik nog te doen?” Ingrid volgde de tweejarige post-HBO opleiding Omgaan met verlies en aansluitend een therapeutische vervolgopleiding. “Van het een is het ander gekomen. Bij Shell blijkt een deel van de opgedane kennis en skills zeer toepasbaar te zijn en kan ik meer diepte geven aan de begeleiding van collega’s. Daarnaast ben ik mijn eigen praktijk gestart om mensen te begeleiden bij wie draaglast zwaarder is dan draagkracht. Door hen inzichten in hun patronen en ervaringen te geven, voelen ze meer keuzevrijheid en dus ook meer autonomie en veerkracht.”  In één adem voegt ze daaraan toe: ‘Als ik iemand begeleid leg ik niets op. Ik stem altijd af op de ander. Wat heb je nodig? En bij de één bereik je meer diepgang dan bij de ander. Ik dwing niemand zijn hele hebben en houwen op tafel te leggen.”

Vergroten van veerkracht
Ingrid maakt er geen geheim van dat de wending in de tweede helft van haar loopbaan positief heeft uitgepakt op haar eigen veerkracht. In dat proces was ontwikkeling een constante.  “Ik startte als HR-generalist, heb mijn professionele identiteit bijgestuurd en als specialist heb ik me verder ontwikkeld en mijn eigen veerkracht vergroot. Werken aan je eigen ontwikkeling door bijvoorbeeld opleidingen en job rotation is een mooi en belangrijk deel van het vergroten van veerkracht. Ik heb door de opleidingen die ik volgde en mijn specialisatie denk ik iets unieks te bieden. Het geeft me veel voldoening om één-op-één mensen te helpen en een positief verschil te maken. Ik probeer mensen op te tillen door serieus aandacht te geven aan de fases waar ze doorheen gaan. Door mijn opleiding en mijn kennis van transitiebegeleiding kan ik ze inspireren met wat in hun situatie mogelijkheden en kansen zijn.”

De betekenis van werk
Ook de overgang van werk naar pensioen is een transitie die om aandacht vraagt, merkt Ingrid op.  Stavoor is een van de providers van Shell op het vlak van Pensioen in Zicht-cursussen. Ingrid: “Werk verschaft naast inkomenszekerheid ook zingeving, identiteit, netwerken en structuur. Als je dat verliest is het belangrijk dat je daarvoor iets anders zoekt of hebt. Ik moedig mensen aan daar op voor te sorteren. Niet alleen als je dichtbij je pensioen komt, maar al in een eerdere fase van je loopbaan. Op het moment dat je iets waardevols dreigt te verliezen is het belangrijk om bij jezelf te rade te gaan: wat maakt het waardevol? Dan weet je ook wat voor waardevols je weer te zoeken hebt. En zo ga je van verlies naar perspectief.”

Mentale vitaliteit
We hadden het over de post-HBO opleiding Omgaan met verlies. Langer geleden volgde Ingrid de HBO-opleiding Personeel & Arbeid. Ze schreef een scriptie over het effect van veranderingen in loopbanen rond het 50e levensjaar op mentale vitaliteit. De scriptie vloeide voort uit bronnenonderzoek en gestructureerde interviews die ze afnam. “Ik kon aantonen dat het brein zich nog veel langer doorontwikkelt en fit blijft – zelfs lang na je pensionering – als je je rond je 50e nog actief ontwikkelt door opleiding of carrièreswitch.  Als je blijft hangen in wat je al deed stopt die ontwikkeling veel eerder en gaat het kaarsje langzaam uit.” 

In dat licht gezien is Ingrid een schoolvoorbeeld van ‘practice what you preach’.  Haar eigen pensionering komt stilletjes aan in zicht.  Op welk punt bevindt zich ze in haar eigen loopbaan? “Ik noem het wel eens de herfst van de carrière. Ik vind de baan die ik nu bij Shell doe ontzettend leuk en werk hier met veel plezier. Door het opzetten van een eigen bedrijf heb ik vast voorgesorteerd op mijn toekomst. Ook na mijn pensioen zou ik in mijn eigen bedrijf kunnen werken. Niet omdat het moet maar omdat het mag. Omdat je iets wilt betekenen voor een ander en in een ander tempo kunt werken met meer ruimte voor jezelf.”

“Veerkracht zit in jezelf en om je heen”

Interview en tekst: Miranda de Vries in gesprek met Lisanne van Sadelhoff

Lisanne van Sadelhoff is freelance journaliste en schrijft onder andere voor de Correspondent en het NRC. In haar laatste boek: “We zullen doorgaan” onderzoekt ze het thema ‘Veerkracht’  en gaat ze in gesprek met mensen die hun veerkracht in onmogelijke situaties hebben aangewend. Naast deze life story’s, sprak Lisanne met wetenschappers die het thema al jarenlang onderzoeken op zoek naar de mechanismen achter veerkracht. “Veerkracht is een inter-relationeel begrip.”

‘We zullen doorgaan’ grijpt je vrijwel vanaf het begin bij je kladden. Met indringende verhalen over onder meer geweld en ziekte waar mensen mee hebben leren leven. Wat spraken ze aan in zichzelf en welke hoopvolle boodschap zit hier in besloten? Daarover spreek ik met Lisanne.

Wat heb je geleerd van alle verhalen?
“Het belangrijkste wat ik heb geleerd is dat veerkracht in jezelf zit en om je heen. Het is niet alleen maar aangeboren. Iedereen heeft het tot zijn of haar beschikking. Natuurlijk is het zo dat er factoren een rol spelen die het versterken of verzwakken. Een goede en veilige jeugd waarin je hebt kunnen hechten, mensen in je adolescentie fase waar je terechtkon, de mensen die je ontmoet. Dat speelt allemaal mee. Je rugzak is in die zin wel bepalend voor de mate waarin je je veerkracht aan kunt wenden. Het is ook niet altijd in dezelfde mate aanwezig. Het kan veranderen met de tijd, met je ontwikkeling, met je ervaringen en met de omstandigheden waarin je verkeert.” “Ik realiseer me ook dat het een privilege is voor mensen die het goed hebben, en toegang hebben tot fatsoenlijke gezondheidszorg. Op sommige plekken in de wereld moet je het echt uit jezelf halen. Veerkracht is persoonsafhankelijk en situationeel gebonden en heeft een plek in de tijd. Het is een gelaagd dynamisch principe. Het is afhankelijk van jou als persoon, van het moment en van de omstandigheden.”

Veerkracht aanwenden
In de verhalen in het boek laat Lisanne zien dat mensen vlak na een ingrijpende of traumatische gebeurtenis eerst tijd nodig hebben voordat er integratie kan plaatsvinden en de veerkracht kan worden aangewend. Ook omstandigheden spelen een belangrijke rol. Soms is er eerst inzicht nodig of het toelaten van het verdriet. Daar sluit het duale proces model van onderzoeker Henk Schut mooi bij aan, vertelt Lisanne.

Bron: Verlieskunst.nl

Bron: Verlieskunst.nl

Dat is een rouw- en verliesmodel waarbij zowel het herstelgericht leven als het verliesgericht leven naast elkaar bestaan. Het is geen route die je zou moeten bewandelen wanneer je iets verliest. Of dat nu een partner, een ouder, vertrouwen in een falende overheid of je gezondheid is. Alles is goed.

Wat heeft je het meest geraakt?
Lisanne: “Wat me opviel is dat de verhalen van de mensen die iets ernstigs hadden meegemaakt en de verhalen van de wetenschappers elkaar bevestigden. Bijvoorbeeld het meisje dat slachtoffer was van de toeslagenaffaire. Ze vertelde dat ze soms misselijk was en niet kon eten, alsof er iets in haar buik zat. Ze ontdekte dat wanneer ze zich terugtrok in de natuur doordat ze even niemand wilde zien, ze rustig werd. Die heilzame werking van de natuur werd door wetenschapper bevestigd. Dat zelfde meisje ontdekte ook dat als ze kon praten over haar gevoelens, het lichter werd. Filosoof en psychiater Damiaan Denys bevestigt in zijn interview dat we het meest lijden onder het lijden dat we proberen weg te duwen. Je mag vertrouwen hebben dat je kunt lijden.”

Humor als sterk coping mechanisme
We leven in een sterk gedigitaliseerde wereld. In ons gesprek belanden we bij de invloed van sociale media. Het antwoord van Lisanne is heel genuanceerd. “Natuurlijk worden we soms door de social media een richting in gepraat door al dan niet verhalen die niet waar zijn. Maar tegelijkertijd gaan er ook heel veel grappige humoristische dingen rond. Humor is een van de sterkste coping mechanismen. De man die ik interviewde die ook door een hoogspanningskabel geëlektrocuteerd was, en daar een been door verloor, zei: “Ik ben opgeladen voor het leven”. Humor is een lichte manier om je pijn of verdriet te delen. En het gaat een verbinding aan.”

Zelfreflectie
Voor haar boek sprak Lisanne met de ecoloog Marten Scheffer. Hij doet al jarenlang onderzoek naar de veerkracht van de natuur. Lisanne: “Scheffer heeft het over kleine veranderingen die je ogenschijnlijk niet altijd in de gaten hebt die op den duur een kettingreactie veroorzaken en uitkomen bij het kantelpunt. Dat is het punt waarop je kunt zien en ervaren  welke verandering teweeg gebracht is. Het helpt om iemands veerkracht in de gaten te houden en hem of haar dingen te laten doen die goed voor deze persoon zijn. Denk aan bewegen, wandelen, slapen etc. Zelfreflectie helpt om grip te krijgen op die verschillende duwtjes, welke het zijn en welk effect ze op je hebben, zodat je zelf beter kunt bepalen wat goed voor je is. Scheffer zegt in het boek, de natuur herstelt zich altijd en wij mensen ook. Alleen zijn we wel vaak veranderd.”

Een andere vraag. Wat doet hoop met ons?
Lisanne: “Hoop en Veerkracht gaan hand in hand. Het is een balans tussen die twee. Soms is er het gevoel van hoop en soms is er het lijden. De hoop zorgt ervoor dat je aan het einde van de tunnel licht ziet. Hoop brengt het geloof met zich mee dat het leven weer iets moois kan brengen. Ze vertelt, dat toen een relatie van haar ooit uitging, ze verdriet had en tegelijkertijd weer zin had  om verliefd te worden.”

Lisanne haalt Dirk De Wachter aan. In We zullen doorgaan vertelt de bekende Belgische psychiater en hoogleraar dat veerkracht een interrelationeel begrip is. Daarbij refereert De Wachter aan de filosoof Emmanuel Levinas. Lisanne: “Levinas heeft het over veren om je heen. De veren van de ander hebben de potentie om jouw veerkracht te versterken. Ook al zijn de hechtingspunten broos na een ingrijpende gebeurtenis. Je kunt voorzichtig weer verbinding zoeken en vertrouwen versterken.”  Een van de geïnterviewden in boek verhaalt over een zeer ingrijpende gebeurtenis. Ze werd verkracht door de man die haar hulp zou moeten hebben geboden.  Lisanne: “Zij vertelde me dat er drie pijlers nodig zijn bij veerkracht. Expressie (ze is danseres geworden), spiritualiteit én een sociaal vangnet. In het boek worden twee slachtoffers van ditzelfde seksueel misbruik beschreven. Een slachtoffer  heeft deze drie pijlers in haar leven weten te integreren en weer een prettig leven opgebouwd. Het andere slachtoffer heeft veel aan haar geloof maar heeft bijvoorbeeld geen vangnet. De laatste leeft nu zonder perspectief.”

Hebben de verhalen je veranderd?
Lisanne: “Ik kan nu milder kijken naar mijn eigen verhaal in het licht van alle andere verhalen. Ik oordeel minder over mijn eigen verdriet, en over dat van een ander. Nu denk ik meer in termen van en en. Er is mijn pijn maar ook de pijn van die ander.”

We zullen doorgaan. Een hoopvolle zoektocht naar veerkracht
Lisanne van Sadelhoff

Sociaal kapitaal, een belangrijk element uit de Blauwe Zones

Dan is het 1 januari 2023 en realiseer ik me nog eens meer dat nu ook mijn eigen pensioendatum nadert. Over een kleine drie jaar is het zover.

Onder de kerstboom nam ik de bundel columns nog eens door die oud-collega Wim Ballemans schreef over vitaal blijven vóór en na je pensioen. Bij zijn afscheid van Stavoor afgelopen september is dit inspirerende boekje uitgebracht.

Een blog die me vooral intrigeerde is ‘Stoppen met werken, goed voor je gezondheid?’  (Je vindt hem op pagina 12). Niet raar natuurlijk, want ook bij mij staat gezondheid op één en komt mijn pensioen in zicht. Even de context. Wim schreef deze blog in 2016. Hij was toen 60 jaar en wilde nog 6 jaar doorwerken als trainer en coördinator Pensioen in Zicht en Vitaal werken.

Is stoppen met werken nu wel of niet goed voor je (mentale) gezondheid? In zijn blog stelt Wim dat wat hem betreft “de waarheid ‘m zit in de persoonlijke situatie en in de nuance”. Wim zag als trainer in onze Pensioen In Zicht-cursussen alle varianten langskomen.

  • Zoals mensen die tot de laatste dag met plezier en betrokkenheid gewerkt hebben en vol ideeën en met veel enthousiasme beginnen aan het nieuwe avontuur. Dat is uiteraard een gezonde start van de nieuwe levensfase.
  • Wim zag óók mensen die met name mentaal uitgeput raakten door hun werk. En dan is het een hele klus om weer fris te worden. Mentale moeheid gaat vaak samen met lichamelijke klachten. Met als risico dat je na je pensioen blijft hangen in teleurstelling en frustratie. Daar kun je uiteindelijk letterlijk ziek van worden.
  • Wim vertelde in zijn blog óók over mensen die tijdens hun arbeidzame leven al niet zo goed voor zichzelf zorgden (weinig bewegen, ongezonde voeding). En dan die leefstijl meestal meenemen naar de toekomst. Het valt niet mee om ingesleten patronen ineens te veranderen.

Hoe vergaat het Wim nu? Hij is inmiddels vijf maanden met pensioen. Hoe kijkt hij als pensionado naar de observaties die hij destijds op papier zette? Ik sprak na de jaarwisseling Wim in Amsterdam. Het werd een mooie ontmoeting met mijn oud-collega en zijn partner.

Wat doet Wim zélf om gezond en vitaal te blijven?

Op zich gaat het allemaal goed met hem. Hij merkte wel op dat discipline wel iets is wat van belang is. Het lukt hem nu nog niet goed om zelf overdag z’n mountainbike te pakken. Hij is daarom blij, dat hij zich wel heeft aangemeld voor de Brabantse Camino van 300 kilometer, die hij samen met enkele vrienden in wekelijkse etappes van 20 kilometer loopt. Een ander initiatief dat Wim nam: hij heeft zich bewust pas na z’n pensionering aangesloten bij een gemeenschappelijk tuinenproject in zijn wijk. Het is heel leuk om nieuwe mensen te leren kennen en nieuwe dingen te gaan doen. Lezen over landschapsinrichting vindt hij nu interessanter dan over de thema’s die voor het werk belangrijk waren. Is het lastig om het werk los te laten? Overweegt hij misschien toch opnieuw aan het werk gaan?  Nee, dat speelt nu helemaal niet. Maar wel vertelde Wim er direct bij dat een vriend van hem dit ook aangaf bij pensionering en nu na 2 jaar toch weer begint. ”Dus zeg nooit, nooit!”

Getriggerd door de blog van Wim en het gesprek met hem ben ik zelf eens gaan googelen wat deskundigen zeggen over stoppen met werken en de effecten voor je gezondheid en vitaliteit. Wat viel me op en sprak me aan?

Ik haal er twee dingen uit. 

  • Zin geven aan je leven en een doel nastreven hebben meer positieve impact dan het nastreven van genot. Mensen die een zinvol leven leiden ervaren diepere, meer duurzame voldoening. Genot geeft een oppervlakkige voldoening en is van voorbijgaande aard.
  • Er is een relatie – zo geven onderzoeken aan – tussen een zinvol leven en de kwaliteit van je gezondheid. Vaak wordt genoemd: een betere slaap, minder beroertes en hartinfarcten en een lager risico op dementie, invaliditeit en vroegtijdige sterfte.

Als trainer laat ik deelnemers stil staan bij die elementen die voor hen waardevol zijn in het leven en laat ik ze nadenken hoe ze deze ook straks na hun werkzame leven kunnen integreren in hun nieuwe levensfase.

Nu heb ik zelf nog bijna 3 jaar de tijd om dit voor mezelf verder uit te zoeken..

Wim vertelde in zijn blog, dat er vaak persoonlijke kenmerken en vragen meespelen in wat voor jezelf goed is. Nou weet ik van mezelf, dat ik dit soort vraagstukken wel eens te groot kan maken dus hou me voorlopig even vast aan een uitspraak van een recente deelnemer in één van mijn cursussen die sinds een half jaar met pensioen is:
“Ik probeer elke dag iets leuks en iets nuttigs/zinvols te doen en de rest zie ik wel”

Als ik dat naar mezelf vertaal: leuk is voor mij veel buiten zijn en sporten in de vrije natuur. En wat ik als zinvol ervaar is mooie ontmoetingen creëren met en tussen mensen. Ik zit in de gelukkige situatie dat ik zowel in mijn werk als privé dit ruimschoots in praktijk kan brengen. Mijn voornemen is ook straks na mijn eigen pensioen hier invulling aan te blijven geven.

Maar wat zijn de intenties echt waard?

Het helpt mij in ieder geval dat ik een fysiotherapeut heb die me soms confronterende vragen durft te stellen en zo wil onderzoeken hoe belangrijk gezondheid en sport voor mij werkelijk zijn. Toen ik laatst met mijn schouderblessure bij hem kwam, vroeg hij me op de man af bij de verkenning van mijn fysiek probleem: “bij welke groep wil jij eigenlijk horen? Wil je actief blijven of het erbij laten zitten en een beetje aanmodderen?”

Ik geef graag de pen door aan mijn collega Maria van de Ven, sinds kort ook verbonden aan Stavoor. Ze vertelde me tijdens de kennismaking op zoek te zijn naar zingeving na haar eigen werkende leven. Ze hoopt al werkend met de PIZ groepen daar zelf ook inspiratie voor op te doen en als trainer ook van haar cursisten te kunnen leren. Ze heeft me beloofd dat ze binnenkort met haar verhaal komt. Ik ben nu al benieuwd naar haar gedachten en ideeën.

Frans Hoeke, Senior trainer/adviseur

Boek bestellen:
Stuur hiervoor een mail met uw naam en adresgegevens naar: pensioeninzicht@stavoor.nl
De kosten bedragen  € 5,- (exclusief portokosten).

Boek bestellen

Een betekenisvol afscheid

In 2022 heb ik voor Stavoor als freelancer een aantal cursussen Pensioen in Zicht mogen begeleiden. Een van de thema’s in deze cursus is terugkijken naar wat er was, wat laat ik achter, wat neem ik mee en vandaaruit het ‘afscheid nemen’.

Ik heb de kans gekregen om vanaf januari 2023 bij Stavoor in dienst te komen als lid van het kernteam. In mijn 60e levensjaar een fantastische stap naar een mooie organisatie met gedreven en deskundige collega’s.

Bij het thema ‘afscheid’ in de cursussen van vorig jaar heb ik mogen vertellen, zien en horen hoe belangrijk het is om er iets waardevols van te maken: een punt zetten, een (rituele) overgang naar een andere fase, gedag zeggen, even in het middelpunt staan, regie nemen op vorm en inhoud.

En ineens realiseerde ik me in oktober ’22 dat dit ‘afscheid nemen’ ook op mijn pad kwam. Mijn gedachten daarover schoten alle kanten op: Ach, laat maar, ik heb niet eens zolang voor deze organisatie gewerkt, een taartje in de kantine is wel genoeg, ze zijn gewend om recepties te organiseren en bah, dat wil ik niet. Wie wil ik eigenlijk gedag zeggen, als ze maar geen ‘dossier-inzicht-praatje gaan houden… Het was al helpend dat ik me in de laatste weken dankbaar voelde voor alles wat ik had mogen leren en meemaken: verdieping in mijn trainersvaardigheden, gestimuleerd, geïnspireerd door de kennis en kunde van collega’s enz. En met een nadere datum in het vooruitzicht de gedachten: oké, afscheid nemen is belangrijk, ik wil er mijn sfeertje van maken, ik wil geen kantooromgeving op m’n laatste werkdag, ik wil naar buiten want daar houd ik van, ik wil mensen uitnodigen die er voor mij toe gedaan hebben de afgelopen jaren. En zo is het gegaan.

Eind november was ik met dierbare collega’s in Lage Vuursche. Bij een knapperend haardvuur, thee met appeltaart, cadeautjes, geschreven kaartjes, warme woorden, ‘weet-je-nog…’, ik kon het allemaal horen. Daarna een flinke boswandeling, begeleid door mijn collega, de vogelaar en Lage Vuursche-bos-kenner. Wandelend nog even bijkletsen, elkaar nog even ontmoeten, frisse lucht en krakende herfstbladeren. Tot slot een bijzonder betekenisvolle verrassing: aan het einde van het bospad kreeg ieder de opdracht om als een menselijke tunnel tegenover elkaar te gaan staan. Ik werd uitgenodigd om hier doorheen te lopen en bij iedereen even te stoppen: één voor één fluisterden mijn dierbare collega’s een compliment en een wens in mijn oor. Wat voelde ik me aan het einde van de tunnel een rijk mens. Een bijzonder groot en waardevol cadeau.

Ik heb een punt gezet, een hoofdletter is begonnen. Nu ik zo recent zelf een afscheid heb mogen beleven kan ik de komende cursussen meer doorleefd het thema in.

Waar ga jij voor?

Dan is het 1 januari 2023 en realiseer ik me nog eens meer dat nu ook mijn eigen pensioendatum nadert. Over een kleine drie jaar is het zover.

Onder de kerstboom nam ik de bundel columns nog eens door die oud-collega Wim Ballemans schreef over vitaal blijven vóór en na je pensioen. Bij zijn afscheid van Stavoor afgelopen september is dit inspirerende boekje uitgebracht.

Een blog die me vooral intrigeerde is ‘Stoppen met werken, goed voor je gezondheid?’  (Je vindt hem op pagina 12). Niet raar natuurlijk, want ook bij mij staat gezondheid op één en komt mijn pensioen in zicht. Even de context. Wim schreef deze blog in 2016. Hij was toen 60 jaar en wilde nog 6 jaar doorwerken als trainer en coördinator Pensioen in Zicht en Vitaal werken.

Is stoppen met werken nu wel of niet goed voor je (mentale) gezondheid? In zijn blog stelt Wim dat wat hem betreft “de waarheid ‘m zit in de persoonlijke situatie en in de nuance”. Wim zag als trainer in onze Pensioen In Zicht-cursussen alle varianten langskomen.

  • Zoals mensen die tot de laatste dag met plezier en betrokkenheid gewerkt hebben en vol ideeën en met veel enthousiasme beginnen aan het nieuwe avontuur. Dat is uiteraard een gezonde start van de nieuwe levensfase.
  • Wim zag óók mensen die met name mentaal uitgeput raakten door hun werk. En dan is het een hele klus om weer fris te worden. Mentale moeheid gaat vaak samen met lichamelijke klachten. Met als risico dat je na je pensioen blijft hangen in teleurstelling en frustratie. Daar kun je uiteindelijk letterlijk ziek van worden.
  • Wim vertelde in zijn blog óók over mensen die tijdens hun arbeidzame leven al niet zo goed voor zichzelf zorgden (weinig bewegen, ongezonde voeding). En dan die leefstijl meestal meenemen naar de toekomst. Het valt niet mee om ingesleten patronen ineens te veranderen.

Hoe vergaat het Wim nu? Hij is inmiddels vijf maanden met pensioen. Hoe kijkt hij als pensionado naar de observaties die hij destijds op papier zette? Ik sprak na de jaarwisseling Wim in Amsterdam. Het werd een mooie ontmoeting met mijn oud-collega en zijn partner.

Wat doet Wim zélf om gezond en vitaal te blijven?

Op zich gaat het allemaal goed met hem. Hij merkte wel op dat discipline wel iets is wat van belang is. Het lukt hem nu nog niet goed om zelf overdag z’n mountainbike te pakken. Hij is daarom blij, dat hij zich wel heeft aangemeld voor de Brabantse Camino van 300 kilometer, die hij samen met enkele vrienden in wekelijkse etappes van 20 kilometer loopt. Een ander initiatief dat Wim nam: hij heeft zich bewust pas na z’n pensionering aangesloten bij een gemeenschappelijk tuinenproject in zijn wijk. Het is heel leuk om nieuwe mensen te leren kennen en nieuwe dingen te gaan doen. Lezen over landschapsinrichting vindt hij nu interessanter dan over de thema’s die voor het werk belangrijk waren. Is het lastig om het werk los te laten? Overweegt hij misschien toch opnieuw aan het werk gaan?  Nee, dat speelt nu helemaal niet. Maar wel vertelde Wim er direct bij dat een vriend van hem dit ook aangaf bij pensionering en nu na 2 jaar toch weer begint. ”Dus zeg nooit, nooit!”

Getriggerd door de blog van Wim en het gesprek met hem ben ik zelf eens gaan googelen wat deskundigen zeggen over stoppen met werken en de effecten voor je gezondheid en vitaliteit. Wat viel me op en sprak me aan?

Ik haal er twee dingen uit. 

  • Zin geven aan je leven en een doel nastreven hebben meer positieve impact dan het nastreven van genot. Mensen die een zinvol leven leiden ervaren diepere, meer duurzame voldoening. Genot geeft een oppervlakkige voldoening en is van voorbijgaande aard.
  • Er is een relatie – zo geven onderzoeken aan – tussen een zinvol leven en de kwaliteit van je gezondheid. Vaak wordt genoemd: een betere slaap, minder beroertes en hartinfarcten en een lager risico op dementie, invaliditeit en vroegtijdige sterfte.

Als trainer laat ik deelnemers stil staan bij die elementen die voor hen waardevol zijn in het leven en laat ik ze nadenken hoe ze deze ook straks na hun werkzame leven kunnen integreren in hun nieuwe levensfase.

Nu heb ik zelf nog bijna 3 jaar de tijd om dit voor mezelf verder uit te zoeken..

Wim vertelde in zijn blog, dat er vaak persoonlijke kenmerken en vragen meespelen in wat voor jezelf goed is. Nou weet ik van mezelf, dat ik dit soort vraagstukken wel eens te groot kan maken dus hou me voorlopig even vast aan een uitspraak van een recente deelnemer in één van mijn cursussen die sinds een half jaar met pensioen is:
“Ik probeer elke dag iets leuks en iets nuttigs/zinvols te doen en de rest zie ik wel”

Als ik dat naar mezelf vertaal: leuk is voor mij veel buiten zijn en sporten in de vrije natuur. En wat ik als zinvol ervaar is mooie ontmoetingen creëren met en tussen mensen. Ik zit in de gelukkige situatie dat ik zowel in mijn werk als privé dit ruimschoots in praktijk kan brengen. Mijn voornemen is ook straks na mijn eigen pensioen hier invulling aan te blijven geven.

Maar wat zijn de intenties echt waard?

Het helpt mij in ieder geval dat ik een fysiotherapeut heb die me soms confronterende vragen durft te stellen en zo wil onderzoeken hoe belangrijk gezondheid en sport voor mij werkelijk zijn. Toen ik laatst met mijn schouderblessure bij hem kwam, vroeg hij me op de man af bij de verkenning van mijn fysiek probleem: “bij welke groep wil jij eigenlijk horen? Wil je actief blijven of het erbij laten zitten en een beetje aanmodderen?”

Ik geef graag de pen door aan mijn collega Maria van de Ven, sinds kort ook verbonden aan Stavoor. Ze vertelde me tijdens de kennismaking op zoek te zijn naar zingeving na haar eigen werkende leven. Ze hoopt al werkend met de PIZ groepen daar zelf ook inspiratie voor op te doen en als trainer ook van haar cursisten te kunnen leren. Ze heeft me beloofd dat ze binnenkort met haar verhaal komt. Ik ben nu al benieuwd naar haar gedachten en ideeën.

Frans Hoeke, Senior trainer/adviseur

Boek bestellen:
Stuur hiervoor een mail met uw naam en adresgegevens naar: pensioeninzicht@stavoor.nl
De kosten bedragen  € 5,- (exclusief portokosten).

Boek bestellen

Boekbespreking “De beste helft” van Arjan Broers

– door Astrid Kraal –

Zijn nieuwste boek “De beste helft- kunnen we behalve alsmaar ouder ook wat wijzer worden?“ verscheen in 2023. Een prachtig thema met “Wat brengt deze nieuwe levensfase ons…?” als centrale vraag.

Waar je hoopt of wellicht ook verwacht dat met de jaren de wijsheid vanzelf toeneemt, wordt teleurgesteld. Zoals Frits de Lange eerder al schreef. Niet alle ouderen worden automatisch wijs. Er zijn wel degelijk ook oude mensen die steeds meer verstarren, geloven in het eigen gelijk en niet ruimhartig, vol mededogen en met een groot relativeringsvermogen de wereld bekijken. Maar hoe word je dan wel wijs in deze maatschappij, gericht op het individu en zonder een gezamenlijk verhaal? Hij beschrijft dat met de teloorgang van de religie veel meer verloren is gegaan. Het leverde ook gebrek aan gezamenlijke verhalen op, minder verbinding en een minder vanzelfsprekende zingeving.

Waar vroeger, en in sommige culturen nog steeds, levensbeschouwing en religie een belangrijke rol spelen bij het vinden van zin en betekenis, is het nu veel meer een individuele zoektocht. Vaak word je juist in een lastige fase in je leven, bij verlies van gezondheid, een crisis of simpelweg ouder worden, geconfronteerd met dergelijke vragen. En dan sta je er in deze tijd vaak alleen voor.

Broers geeft geen kant en klare oplossing maar verkent wel verschillende richtingen. Hij geeft aan dat verhalen en rituelen uit ons religieus verleden of vanuit andere wijsheid tradities behulpzaam kunnen zijn. Verhalen en rituelen helpen bij het markeren van momenten en het stilstaan bij het leven als een weg die je loopt en waarin je verschillende uitdagingen tegenkomt. Ook besteedt hij aandacht aan aandacht oefenen, schaduwwerk doen en uitreiken als mogelijke wegen om wijsheid te oefenen. Aandacht maakt dat je stilstaat, focus aanbrengt en bewust leert leven. Een vaardigheid die kan helpen in de fase waarin je ouder wordt. Onder schaduwwerk verstaat Broers het leren van de andere kant van je talenten, je duistere kant en de verwondingen en pijnlijke plekken die je in het leven hebt opgelopen. Bemoedigend is het ‘advies’ bij het thema uitreiken om een tochtgenoot te zoeken, iemand van buiten je eigen bubbel, waarmee je je verbonden voelt en waarmee je vragen tijdens je eigen zoektocht kunt delen.

Wijsheid komt niet vanzelf met de jaren. Putten uit een breder perspectief, je verbinden met anderen en verhalen en rituelen plus het beoefenen van aandacht en schaduwwerk kan een bijdrage leveren aan nieuwe wijsheid. Dit boek, prettig leesbaar en laagdrempelig geschreven, geeft in ieder geval verschillende lezenswaardige perspectieven.

In de rubriek ‘5 vragen aan… ‘ dit keer Bart Wittkampf

Wie ben je?
Hallo collega’s! Ik ben Bart Wittkampf. Met veel plezier coach ik al ruim 15 jaar mensen die een nieuwe richting zoeken of vastgelopen zijn, en werk ik als teamcoach binnen organisaties aan de verbinding tussen mensen. Tevens ben ik als gecertificeerd leefstijlcoach betrokken bij Voeding Leeft en ondersteun ik mensen door middel van leefstijlverandering diabetes type 2 om te keren of te stabiliseren. Sinds begin dit jaar ben ik Wim Hof instructeur en breath coach en begeleid ik regelmatig mensen in een ijsbad en leer ik hen gezonder, vitaler en gelukkiger te worden.

Samen met mijn vrouw Cecile en twee kinderen wonen wij in Rijksmonument Hoeve Hurpesch in Mechelen dat we in 2017 hebben gerestaureerd en tot plek gemaakt voor inspiratie en nieuwe herinneringen (www.hoevehurpesch.nl) .

Bij welke vraagstukken ligt jouw expertise?
Mijn missie is om de wereld gezonder en gelukkiger te maken. Ik wil dat mensen meer in verbinding komen met zichzelf, anderen en de natuur om zich heen. De kern van wat ik doe draait om mensen te helpen bewust te worden wie ze zijn en belemmerende gedachten en patronen los te laten.

Hoe creëer jij beweging bij mensen, in teams, in organisaties?
Als teamcoach ben je in het begin vaak druk bezig, maar in mijn ervaring ontstaat beweging juist als een coach een stapje terugdoet. Even niets meer zegt en een (soms spannende) ruimte laat ontstaan. Magie ontstaat in dit ongemak en als je zonder waardeoordeel kan observeren en teruggeven wat er gebeurt.

Wat zijn persoonlijke energie– en inspiratiebronnen voor je?
De meest recente boeken die ik heb gelezen zijn The Mind Illuminated (wat op een hele praktische manier uitlegt wat meditatie is) en Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid. Beide prachtige boeken. Natuurlijk staan in mijn boekenkast ook het boek van Wim Hof en klassiekers zoals Covey, Senge en de Bono. Het laatste fictie boek dat ik gelezen heb was de Alchemist van Coelho.

Kan je een moment beschrijven in je professionele werk waarvan je zegt: yes, daar doe ik het voor?
Omdat ik veel werk met mensen die echt een baanbrekende verandering in hun leven willen, maak ik prachtige dingen mee. Een aantal maanden geleden kreeg ik een mail van een vrouw die ik begeleid bij een leefstijlverandering: ‘De eerste reactie was na de ontmoetingsdag, ojee wat veel. En dat heb ik geweten, de paniek sloeg toe en kon wel huilen.’ De afgelopen periode heb ik haar kleine stapjes zien zetten en gisteren sprak ik haar weer. Ze was ingestapt om vooral te werken aan haar voedingspatroon maar de effecten van haar deelname waren zichtbaar in haar hele uitstraling. Niet alleen was ze gezonder gaan eten en meer bewegen maar vooral was ze sterker in haar schoenen gaan staan, durfde ze meer voor zichzelf op te komen en ook zichzelf af en toe op de eerste plaats te zetten. Zien hoe heleboel kleine stapjes iemand zo gelukkig kunnen maken is waar ik het voor doe.

Waar mag wat jou betreft meer aandacht voor komen in organisaties wanneer het gaat om duurzame inzetbaarheid?
Als je het hebt over gezond, gemotiveerd en productief dan ligt vooral bij mij de nadruk op motivatie. Een mooie uitspraak is: de dagen zijn lang maar de jaren zijn kort. Dus zorg er vooral voor dat mensen de vrijheid hebben om te kunnen doen wat ze echt leuk vinden en ze helemaal inspireert. Daarvoor is het natuurlijk wel nodig dat mensen zich bewust kunnen worden van wie ze echt zijn.

De schat in de akker

Een oproep om naar elkaar om te kijken

Arjan Broers (54 jaar) is journalist en coach en sinds twee jaar ook pastor in de vrijzinnige kerkgemeenschap Dominicus in Amsterdam. In 2023 verscheen zijn boek ‘De beste helft’. Met als ondertitel: ‘Kunnen we behalve alsmaar ouder ook wat wijzer worden?’ Ik spreek hem thuis over het boek en de urgentie om het te schrijven. Op mijn eerste vraag, of hij zich voor wil stellen, begint hij met spreken en duurt het even voordat ik een nieuwe vraag hoef te stellen.

“Al sinds mijn vroegste jeugd ben ik geïnteresseerd in wijsheid en de wijsheid van onze traditie. Kijk, onze kerken lopen leeg en dat heeft goede redenen. Maar ik geloof er niets van dat onze ziel verandert. Kerken bepaalden onze religie vooral tussen 1850 en 1950 tot iets collectiefs. Iets om op een bepaalde dag, de zondag, in een bepaalde ruimte en met een bepaalde taal samen te komen. Kerken hebben verzuimd om iets te creëren waar het individu met zijn of haar levensvragen mee aan de slag kan, buiten de kerk als plaats om. Ook nu nog zijn er mensen in de kerk die niet de verbinding leggen tussen traditie en levenservaring.

Toen ik zelf bezig ging met mijn eigen levensontwikkeling, merkte ik op dat ik rond mijn 40e en 50e levensvragen stelde, zoals: waar wil ik me verder in ontwikkelen? En later: waar ga ik me aan toewijden? Ik kwam erachter dat het niet alleen mijn eigen vragen waren, maar dat iedereen ze op een bepaalde manier tegenkomt.”

“In het interview in het NRC zeg ik dat de taak om je leven zin te geven veel te groot is voor een individu. Bovendien is zingeving een beetje raar woord. Als ik zin ervaar is dat voor mij zin. Zingeving lijkt alsof je iets moet geven. Alsof je leven een blanco vel is en jij er zin aan moet geven. “

De hedendaagse mythe van het analyseren en fixen.
“Alle belangrijke levensvragen en ervaringen zijn paradoxen, ze spelen zich af tussen schijnbare tegenstellingen. We leven in een cultuur waarin we dat als probleem ervaren, we gaan dan analyseren en proberen het te fixen. Maar misschien moet je de belangrijkste dingen in het leven bij je dragen of laten gebeuren. Veel wat je op je levensweg meemaakt hoort er bij. Dan zegt iemand bijvoorbeeld: : ‘Het was de vreselijkste tijd in mijn leven, maar ik had het niet willen missen.’ Dat soort uitspraken herkent iedereen. Het gaat over tijden waarin de franje wegvalt en je meteen ziet wat ertoe doet.”

“Als het goed is helpt religie je een weg te vinden in wat je niet kunt oplossen, fixen of zelfs begrijpen. Religie zou je duidelijk moeten maken dat jouw innerlijke waarde los staat van wat je presteert of niet. Dat geeft ontspanning in ons rafelige en rommelige bestaan.”

Wij hebben een serie: ‘Wat als het anders loopt”. De laatste keer ging het over een echtpaar waarvan de man dementerend was en het perspectief richting hun pensioen was veranderd. Jij hebt het in je boek over woestijnervaringen. (Een periode waarin je het moeilijk kunt hebben en niet weet hoe lang het duurt en of er een ander perspectief komt MdV). Soms is de tocht door de woestijn lang en zwaar. Hoe houd je dan perspectief?
Arjan: “Als je in de ‘woestijn’ zit, bijvoorbeeld na een groot verlies, dan weet je niet voor hoe lang dat is. Je weet wel dat je een land hebt verlaten en dat je droomt van een ander land. En dat je moet weten wat je vandaag helpt om het vol te houden. Volgens het Bijbelse verhaal is juist de woestijn heilige grond: daar kom je de echte vragen tegen.”

“Ik begeleid nu mensen bij wie de man een spierziekte heeft. Een vreselijke situatie, en tegelijk zie ik dat dit stel hun liefde heel intens beleven. Zij vertelde de laatste keer hoe zij hem nu moet wassen en hoe het hun intimiteit verdiept. Ze snappen dat ze nu in de hogeschool van de liefde zijn, zoals ik dat noem: ze zijn afhankelijk van elkaar en moeten elkaar loslaten. Hatverscheurend én prachtig.”

“Laatst vertelde een mevrouw van 83 met een rollator me dat ze zich nog nooit zo thuis heeft gevoeld in haar lichaam. Ze was niet in gevecht met haar ouderdom, ze was op haar gemak in haar krakkemikkige zelf. Ik denk wel eens dat we het meeste last hebben niet van hoe het is, maar van ons verzet tegen hoe het is.”

Wijsheidscultuur
In zijn boek ‘De beste helft‘ pleit Broers voor een wijsheidscultuur. Een samenleving waarin mensen er voor elkaar zijn op cruciale momenten in het leven en waar verbinding is met elkaar en met de natuur om ons heen. Waarin mensen naar elkaar uitreiken. In zo’n samenleving of kring kan je mensen op verhaal laten komen, beschrijft hij. In het gesprek komen we te spreken over jongeren, die aanlopen tegen pijnlijke zaken waar ze geen raad mee weten. Broers: “Het zou mooi zijn als jonge mensen te horen zouden krijgen dat ook zij ervaringen zullen opdoen waarin ze op de proef worden gesteld en misschien gelouterd kunnen raken.”

“De oudere generatie kan hierin een rol vervullen. Het zou goed zijn als er meer vriendschappen zouden zijn tussen mensen uit verschillende levensfasen. Dat versterkt een wijsheidscultuur. Jongeren kennen wel ouders en docenten, maar lang niet altijd een ouder iemand met wie ze af en toe een ommetje maken of zelfs vriendschap hebben. De vergrijzing neemt de komende twintig jaar enorm toe. Als we geen nieuwe vormen van gezamenlijkheid helpen creëren, dan zitten we straks allemaal in ons eigen appartement ziek zwak en misselijk te zijn en is er niemand die ons kan verzorgen. We zijn zo goed in nadenken vanuit zeggenschap en autonomie van het individu, maar niet in wat we voor elkaar kunnen betekenen. Ik vind het heel erg troostrijk als ik in mijn Dominicusgemeenschap merk dat als er iets met iemand is, er vaak mensen omheen staan ter ondersteuning.”

Ertoe doen en meedoen
“Het is eigenlijk zo sneu als mensen die met pensioen gaan alleen te horen krijgen dat ze nu kunnen gaan genieten. Moeten gaan genieten zelfs. Terwijl je op die leeftijd zoveel te geven hebt aan generaties boven en onder je. Beweeg je dus niet alleen in je eigen leeftijdsgroep. Het is ook een gemiste kans voor de mensen en voor onze samenleving wanneer we deze mensen zo snel afschrijven. Ik ken bijvoorbeeld een bedrijfsarts die met pensioen is gegaan en nu weer voor een dag per week aan het werk is. De eerste maanden vond hij het leuk, maar hij miste het werk en er was personeel tekort. De meesten van ons willen niet alleen genieten, maar vooral ertoe doen. Meedoen. Iets betekenen.”

We zijn het samenleven en uitreiken een beetje kwijt. En nu gebruiken we bijvoorbeeld het idee van Ubuntu om het te herstellen. Werkt dat?
“Als het mensen helpt of inspireert, dan werkt het. Maar soms ben ik wat sceptisch over wat er allemaal gebeurt op de religieuze markt. Hoe ideeën en begrippen worden ingezet om het ego te plezieren of voor een quick fix. Daarom vind ik theologie zo belangrijk: voor je het weet vergeet je wat het belangrijkste is en ben je een afgod aan het aanbidden.”

Waar begint het voor jou mee?
“Het begint met het besef dat je een deel van het geheel bent. We bestaan bij de gratie van het weefsel dat we samen vormen. En dat je voortdurend een evenwicht moet vinden tussen wat jij wil en wat het leven blijkbaar van je wil. Zoals een oude dominicaan ooit tegen me zei: ‘Je moet goed je best doen, en het hangt nooit van jou af’. Dat geeft ontspanning.”

 De schat in de akker
“In mijn boek eindig ik met de parabel van de schat in de akker. Dat gaat over datgene wat jij in jouw leven hebt gevonden waar je uit leeft, wat je energie geeft, waar jij goed in bent en waar je over van hebt. Voor de een is dat muziek, voor een ander is dat koken, oppassen, tuinieren, besturen, kunst maken. Mijn ervaring is dat mensen die gelukkig oud worden hebben leren omgaan met wat ze niet kunnen oplossen of zelfs begrijpen, en dat ze het fijn vinden om te delen van wat ze hebben gekregen. De wereld heeft dat nodig.”

(Interview door Miranda de Vries)

Jezelf weer opnieuw uitvinden

Ik neem in deze blog-estafette het stokje over van Frans Hoeke, die als vaste medewerker van Stavoor de persoonlijke blog schreef: ‘Als je eigen pensioen in zicht komt.

Eerst dit: Sinds het najaar van 2022 ben ik, als freelancer, verbonden aan Stavoor en heb ik al enkele inspirerende trainingen met pensionado’s mogen begeleiden. Wat me daarin opvalt? Enerzijds zie ik mensen die al heel goed weten wat ze willen, er al tijden naar uit hebben gekeken en dan eindelijk kunnen doen wat hun hart hun ingeeft; een eigen onderneming starten zonder geldzorgen, eindelijk die camper aanschaffen, tijd voor hobby’s, voor reizen, voor kinderen en kleinkinderen. Maar ook ontmoet ik mensen die door de training geïnspireerd raken om juist even een pas op de plaats te maken en niet meteen hun agenda’s weer opnieuw gaan vullen met ‘verplichtingen’. Want ja, voordat je het weet zit je weer vast aan vrijwilligerswerk wat dan toch niet zo vrijwillig blijkt te zijn. Er wordt tenslotte op je gerekend. Of afspraken die je maakt voor hulp, voor klussen, voor toezeggingen bij familie, vrienden, kennissen waarvan je al snel tot de ontdekking komt dat je je weer opnieuw hebt ‘vastgezet’. Want door bang te zijn voor de leegte liggen dit soort valkuilen op de loer.

Op zoek naar balans
Het is het eeuwig schipperen tussen een verlangen naar vrijheid en het verlangen erbij te horen en zinvol bezig te zijn. Hoe vind je daarin de balans? Dat is ook voor mij een essentiële vraag. En ik ben op zoek naar een antwoord in mijn huidige werk,  maar ook voor de tijd dat ik met pensioen ga. Een antwoord dat bij mij past. Want dat zal voor iedereen weer anders zijn. Zeker als je de pensioengerechtigde leeftijd hebt bereikt. Dan zul je jezelf weer opnieuw moeten uitvinden. En hoe doe je dat? Die vraag houdt mij bezig.

Inspiratie vond ik in de bundel van Wim Ballemans. Met name de blog  ‘Over stilstaan en doorgaan…of stoppen?’ sprak me bijzonder aan. Wim zegt hier: ‘En toch, ik heb het nodig om af en toe zelf even stil te staan, precies bij de vragen die we telkens aan onze deelnemers stellen. Waar haal ik mijn inspiratie vandaan? Hoe zorg ik dat inspanning en ontspanning in balans blijft?’ Dit zijn de vragen die een mensenleven lang meegaan en waar we maar sporadisch bij stilstaan. We worden vooral geleefd door de waan van de dag en daar doe ik zeker aan mee…. Dus ja, af en toe zelf hierbij stilstaan vind ik een zeer inspirerende gedachte.

Met mijn 63 jaar sta ik (nog) volop in het werkend bestaan. Ik verzorg vanuit mijn eigen onderneming, naast de Pensioen In Zicht-cursussen, opleidingen voor mensen die coach en/of loopbaancoach willen worden en heb ik een volle praktijk aan huis voor mensen die nieuwe stappen in hun loopbaan willen zetten. Ook komen er mensen die zich afvragen hoe ze tegenslagen binnen hun huidig werk het hoofd kunnen bieden, wel of niet die leidinggevende functie willen bekleden of meer balans kunnen vinden in hun stressvolle bestaan. Dit laatste komt de laatste tijd steeds vaker voor. Er bestaat behoefte aan meer vrijheid, meer rust en meer overzicht. Zeker in een levensfase waarin werk, carrière, kleine kinderen, een sociaal leven en ook nog aan jezelf toekomen onder enorme spanning is komen te staan. Dat het mensen nauwelijks nog lukt om alle ballen in de lucht te houden.

Ommekeer in mijn leven
Deze fase is voor mij zeer herkenbaar. Ook ik heb me enorm ingezet om vooral mijn best te doen, niet te zeuren en mijn hoofd boven water te houden ten tijde van werk, gezin en sociale verplichtingen. Mijn moeders lijfspreuk; ‘waar een wil is, is een weg’ heeft me lang op de been gehouden. Echter ben ik op wilskracht veel te lang doorgegaan en daardoor in een zware burn-out terecht gekomen die uiteindelijk zo’n anderhalf jaar heeft geduurd. Ik wens het niemand toe. Maar het is ook een periode geweest die een ommekeer in mijn leven heeft gebracht. Ik heb mezelf noodgedwongen weer opnieuw moeten uitvinden. Oude patronen waren niet helpend meer en een besef dat mijn werk niet zingevend was, was een enorme eyeopener. Ik wilde vanaf toen mijn leven niet meer wijden aan geld verdienen en carrière maken. Ik wilde iets doen ‘wat er echt toe doet’. Dit is inmiddels 20 jaar geleden en het is de start geweest van mijn eigen onderneming, Art of Growing, persoonlijke groei in werk en loopbaan. Maar ook met een eigen onderneming is er een verlangen naar vrijheid én een verlangen erbij te horen en zinvol bezig te zijn. Inherent aan een eigen onderneming hebben is het ‘hollen of stilstaan’. Bij ‘hollen’ speelt het verlangen naar rust en bij ‘stilstaan’ het verlangen naar nuttig bezig zijn. Het is bij mij nooit in balans. Het is ook de vraag die Wim Ballemans in zijn blog stelt: ‘Hoe zorg ik dat ontspanning en inspanning in balans zijn?’ Het is ook daarom waarom deze vraag mij bezig houdt en waarvan ik tijdens de Pensioen In Zicht trainingen veel van deelnemers hoop te leren. Zeker als ik straks zelf met pensioen ga.

Leren genieten
Een tip van de sluier begin ik te ontdekken en dat zit in het woordje ‘genieten’. Aangezien ik ben grootgebracht met de overtuiging dat ‘hard werken’ en ‘je handen uit de mouwen steken’ het hoogste goed is, is het woord ‘genieten’ nog een relatief onwennig begrip. Ja, het mag wel, maar alleen als het werk is afgerond, het huis schoon, de boel op orde en de schaapjes op het droge. En dat is bij mij (nog) niet het geval. Dus blijf ik nuttig en zinvol aan het werk (én ik heb werk wat ik als zeer zinvol ervaar) en is ‘leegte’ of stilstaan voor mij taboe. Daar weet ik me dan geen raad mee.

Genieten zit hem in het bewust aanwezig zijn in het hier en nu, wat je ook doet (of laat). Dat is iets wat ik weet, wat me af en toe lukt en af en toe ook niet. Ik ben hierin lerende. Ik ben mezelf hierin weer opnieuw aan het uitvinden, ook in een periode van een relatief druk bestaan. En straks zal dat weer gebeuren, als ik zelf met pensioen ga. Ik wil leren om, om te kunnen gaan met vrijheid, ruimte, geen verplichtingen. En me niet meteen weer in iets nieuws te storten om aan de ‘leegte’ te ontsnappen. Ik ben heel benieuwd of én hoe me dat gaat lukken…

Maria van de Ven
Wij zijn onderdeel van de LB Groep, een familie van bedrijven
Onze website maakt gebruik van cookies en daarmee vergelijkbare technieken. Klik op 'Ik ga akkoord' om toestemming te geven voor het plaatsen van cookies. Lees meer over cookies