Vergrijzing, personeelstekorten en veranderende beelden over ouder worden maken de vraag actueel: wat komt er ná je pensioen? Steeds meer mensen kiezen ervoor om actief te blijven – betaald of vrijwillig. Niet uit noodzaak, maar omdat het verrijkend is. Twee (onderzoeks)rapporten werpen een interessant licht op deze zogeheten ‘derde levensfase’ – als periode van zingeving, inzet en keuzevrijheid.
Door Astrid Kraal
De derde levensfase als geschenk
In het rapport De derde levensfase: het geschenk van de eeuw, dat in 2020 werd gepubliceerd door de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), klinkt een heldere oproep: stop met het zien van ouderen als kwetsbare groep of passieve consumenten. Wie de AOW-leeftijd bereikt, staat niet aan het einde van de lijn, maar aan het begin van een nieuwe levensfase – vaak met veel vitaliteit en potentie. Denk aan kennisoverdracht, vrijwilligerswerk en ja, ook betaald werk.
De RVS stelt in het rapport dat beleid veel beter moet aansluiten bij de wensen en mogelijkheden van deze groep. Mensen die willen doorwerken na hun pensioen, moeten dat op een flexibele en zinvolle manier kunnen doen. Dat vraagt om aanpassingen in regelgeving én om een verandering in denken: ouderen zijn geen last, maar een kans.
Een belangrijk inzicht uit De derde levensfase: het geschenk van de eeuw is dat veel mensen in deze levensfase juist hechten aan autonomie, sociale verbondenheid en het gevoel ertoe te doen. Werk – mits passend – kan daarin voorzien. Voor HR-professionals en leidinggevenden ligt er een kans om taken of projecten zo te organiseren dat ze niet alleen bijdragen aan het werk, maar ook aan zingeving voor de medewerker.
Concrete handvatten vanuit gemeenten
Begin 2025 publiceerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een praktische handreiking over langer doorwerken na de AOW-leeftijd. Gemeenten zien zich geconfronteerd met een dubbele uitdaging: enerzijds een toenemend aantal gepensioneerden, anderzijds een krappe arbeidsmarkt. Doorwerken na pensioen wordt steeds belangrijker, ook voor de continuïteit van publieke dienstverlening.
De handreiking benoemt onder meer:
- Maatwerkgesprekken: Vroegtijdig overleg tussen medewerker en leidinggevende over wensen en mogelijkheden vergroot de kans op passende inzet.
- Flexibele vormen van inzet: Denk aan projectmatig werk, tijdelijke opdrachten of adviserende rollen.
- Kennisbehoud: Ervaren medewerkers kunnen als mentor of coach optreden voor jongere collega’s – wat bijdraagt aan zowel overdracht als intergenerationele verbinding.
- Vitaliteit en bewustwording: Een actief vitaliteitsbeleid helpt om langer inzetbaar te blijven én bewust keuzes te maken.
- Juridische en financiële aandachtspunten: De handreiking schetst heldere lijnen rond pensioenopbouw, belastingvoordelen en contractvormen.
Wat daarbij meespeelt, is dat er in Nederland een aanzienlijk onbenut arbeidspotentieel bestaat onder gepensioneerden. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen overwegen om door te werken, maar dat slechts een deel die stap daadwerkelijk zet. Als werkgevers de drempels weten te verlagen – denk aan flexibele uren, administratieve ondersteuning of een aantrekkelijk belastingklimaat – kan dat verschil maken.
Ook duurzame inzetbaarheid verdient blijvende aandacht. Langer doorwerken is alleen haalbaar als de werkomstandigheden daarop zijn ingericht. Preventieve maatregelen, minder fysieke belasting, ruimte voor ontwikkeling en werkplezier zijn hierin sleutelwoorden. Werkgevers en werknemers delen de verantwoordelijkheid om dit samen vorm te geven.
Van moeten naar mogen
Doorwerken na je pensioen is geen verplichting, maar een optie. Sommige mensen doen het uit financiële noodzaak, anderen uit passie, betrokkenheid of het verlangen naar structuur en sociale contacten. Wat telt is dat er ruimte is voor maatwerk – en voor eigen regie.
Werkgevers, HR-professionals en beleidsmakers spelen hierin een sleutelrol. Niet door te sturen, maar door te faciliteren. Door flexibel te zijn in contractvormen, belastingvoordelen te benutten en leeftijdsdiscriminatie actief tegen te gaan.
Een nieuwe kijk op ouder worden
De pensioenleeftijd markeert allang niet meer het einde van het werkzame leven. Steeds meer mensen zien het als een overgang naar een nieuwe invulling van werk en betekenis. Als samenleving staan we voor de uitdaging – en de kans – om deze derde levensfase actief te ondersteunen.
Of iemand doorwerkt of niet, moet geen kwestie zijn van ‘moeten’, maar van ‘mogen’. Een keus die past bij iemands gezondheid, financiële situatie, ambities en levensfase. Dát is het geschenk van de eeuw.
De waarde van het goede gesprek
Of iemand doorwerkt of niet, moet geen kwestie zijn van ‘moeten’, maar van ‘mogen’. Een keus die past bij iemands gezondheid, financiële situatie, ambities en levensfase. Dát is het geschenk van de eeuw. Die keuze begint bij een open gesprek. Een gesprek waarin ruimte is voor wensen, zorgen, twijfels en mogelijkheden – aan beide kanten van de tafel. Stavoor ondersteunt organisaties, leidinggevenden en ouder wordende medewerkers bij het voeren van precies dát soort gesprek. Met oog voor de mens én de organisatie.
