19 december 2023

– door Astrid Kraal –

Zijn nieuwste boek “De beste helft- kunnen we behalve alsmaar ouder ook wat wijzer worden?“ verscheen in 2023. Een prachtig thema met “Wat brengt deze nieuwe levensfase ons…?” als centrale vraag.

Waar je hoopt of wellicht ook verwacht dat met de jaren de wijsheid vanzelf toeneemt, wordt teleurgesteld. Zoals Frits de Lange eerder al schreef. Niet alle ouderen worden automatisch wijs. Er zijn wel degelijk ook oude mensen die steeds meer verstarren, geloven in het eigen gelijk en niet ruimhartig, vol mededogen en met een groot relativeringsvermogen de wereld bekijken. Maar hoe word je dan wel wijs in deze maatschappij, gericht op het individu en zonder een gezamenlijk verhaal? Hij beschrijft dat met de teloorgang van de religie veel meer verloren is gegaan. Het leverde ook gebrek aan gezamenlijke verhalen op, minder verbinding en een minder vanzelfsprekende zingeving.

Waar vroeger, en in sommige culturen nog steeds, levensbeschouwing en religie een belangrijke rol spelen bij het vinden van zin en betekenis, is het nu veel meer een individuele zoektocht. Vaak word je juist in een lastige fase in je leven, bij verlies van gezondheid, een crisis of simpelweg ouder worden, geconfronteerd met dergelijke vragen. En dan sta je er in deze tijd vaak alleen voor.

Broers geeft geen kant en klare oplossing maar verkent wel verschillende richtingen. Hij geeft aan dat verhalen en rituelen uit ons religieus verleden of vanuit andere wijsheid tradities behulpzaam kunnen zijn. Verhalen en rituelen helpen bij het markeren van momenten en het stilstaan bij het leven als een weg die je loopt en waarin je verschillende uitdagingen tegenkomt. Ook besteedt hij aandacht aan aandacht oefenen, schaduwwerk doen en uitreiken als mogelijke wegen om wijsheid te oefenen. Aandacht maakt dat je stilstaat, focus aanbrengt en bewust leert leven. Een vaardigheid die kan helpen in de fase waarin je ouder wordt. Onder schaduwwerk verstaat Broers het leren van de andere kant van je talenten, je duistere kant en de verwondingen en pijnlijke plekken die je in het leven hebt opgelopen. Bemoedigend is het ‘advies’ bij het thema uitreiken om een tochtgenoot te zoeken, iemand van buiten je eigen bubbel, waarmee je je verbonden voelt en waarmee je vragen tijdens je eigen zoektocht kunt delen.

Wijsheid komt niet vanzelf met de jaren. Putten uit een breder perspectief, je verbinden met anderen en verhalen en rituelen plus het beoefenen van aandacht en schaduwwerk kan een bijdrage leveren aan nieuwe wijsheid. Dit boek, prettig leesbaar en laagdrempelig geschreven, geeft in ieder geval verschillende lezenswaardige perspectieven.

19 december 2023

Wie ben je?
Hallo collega’s! Ik ben Bart Wittkampf. Met veel plezier coach ik al ruim 15 jaar mensen die een nieuwe richting zoeken of vastgelopen zijn, en werk ik als teamcoach binnen organisaties aan de verbinding tussen mensen. Tevens ben ik als gecertificeerd leefstijlcoach betrokken bij Voeding Leeft en ondersteun ik mensen door middel van leefstijlverandering diabetes type 2 om te keren of te stabiliseren. Sinds begin dit jaar ben ik Wim Hof instructeur en breath coach en begeleid ik regelmatig mensen in een ijsbad en leer ik hen gezonder, vitaler en gelukkiger te worden.

Samen met mijn vrouw Cecile en twee kinderen wonen wij in Rijksmonument Hoeve Hurpesch in Mechelen dat we in 2017 hebben gerestaureerd en tot plek gemaakt voor inspiratie en nieuwe herinneringen (www.hoevehurpesch.nl) .

Bij welke vraagstukken ligt jouw expertise?
Mijn missie is om de wereld gezonder en gelukkiger te maken. Ik wil dat mensen meer in verbinding komen met zichzelf, anderen en de natuur om zich heen. De kern van wat ik doe draait om mensen te helpen bewust te worden wie ze zijn en belemmerende gedachten en patronen los te laten.

Hoe creëer jij beweging bij mensen, in teams, in organisaties?
Als teamcoach ben je in het begin vaak druk bezig, maar in mijn ervaring ontstaat beweging juist als een coach een stapje terugdoet. Even niets meer zegt en een (soms spannende) ruimte laat ontstaan. Magie ontstaat in dit ongemak en als je zonder waardeoordeel kan observeren en teruggeven wat er gebeurt.

Wat zijn persoonlijke energie– en inspiratiebronnen voor je?
De meest recente boeken die ik heb gelezen zijn The Mind Illuminated (wat op een hele praktische manier uitlegt wat meditatie is) en Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid. Beide prachtige boeken. Natuurlijk staan in mijn boekenkast ook het boek van Wim Hof en klassiekers zoals Covey, Senge en de Bono. Het laatste fictie boek dat ik gelezen heb was de Alchemist van Coelho.

Kan je een moment beschrijven in je professionele werk waarvan je zegt: yes, daar doe ik het voor?
Omdat ik veel werk met mensen die echt een baanbrekende verandering in hun leven willen, maak ik prachtige dingen mee. Een aantal maanden geleden kreeg ik een mail van een vrouw die ik begeleid bij een leefstijlverandering: ‘De eerste reactie was na de ontmoetingsdag, ojee wat veel. En dat heb ik geweten, de paniek sloeg toe en kon wel huilen.’ De afgelopen periode heb ik haar kleine stapjes zien zetten en gisteren sprak ik haar weer. Ze was ingestapt om vooral te werken aan haar voedingspatroon maar de effecten van haar deelname waren zichtbaar in haar hele uitstraling. Niet alleen was ze gezonder gaan eten en meer bewegen maar vooral was ze sterker in haar schoenen gaan staan, durfde ze meer voor zichzelf op te komen en ook zichzelf af en toe op de eerste plaats te zetten. Zien hoe heleboel kleine stapjes iemand zo gelukkig kunnen maken is waar ik het voor doe.

Waar mag wat jou betreft meer aandacht voor komen in organisaties wanneer het gaat om duurzame inzetbaarheid?
Als je het hebt over gezond, gemotiveerd en productief dan ligt vooral bij mij de nadruk op motivatie. Een mooie uitspraak is: de dagen zijn lang maar de jaren zijn kort. Dus zorg er vooral voor dat mensen de vrijheid hebben om te kunnen doen wat ze echt leuk vinden en ze helemaal inspireert. Daarvoor is het natuurlijk wel nodig dat mensen zich bewust kunnen worden van wie ze echt zijn.

19 december 2023

Een oproep om naar elkaar om te kijken

Arjan Broers (54 jaar) is journalist en coach en sinds twee jaar ook pastor in de vrijzinnige kerkgemeenschap Dominicus in Amsterdam. In 2023 verscheen zijn boek ‘De beste helft’. Met als ondertitel: ‘Kunnen we behalve alsmaar ouder ook wat wijzer worden?’ Ik spreek hem thuis over het boek en de urgentie om het te schrijven. Op mijn eerste vraag, of hij zich voor wil stellen, begint hij met spreken en duurt het even voordat ik een nieuwe vraag hoef te stellen.

“Al sinds mijn vroegste jeugd ben ik geïnteresseerd in wijsheid en de wijsheid van onze traditie. Kijk, onze kerken lopen leeg en dat heeft goede redenen. Maar ik geloof er niets van dat onze ziel verandert. Kerken bepaalden onze religie vooral tussen 1850 en 1950 tot iets collectiefs. Iets om op een bepaalde dag, de zondag, in een bepaalde ruimte en met een bepaalde taal samen te komen. Kerken hebben verzuimd om iets te creëren waar het individu met zijn of haar levensvragen mee aan de slag kan, buiten de kerk als plaats om. Ook nu nog zijn er mensen in de kerk die niet de verbinding leggen tussen traditie en levenservaring.

Toen ik zelf bezig ging met mijn eigen levensontwikkeling, merkte ik op dat ik rond mijn 40e en 50^e levensvragen stelde, zoals: waar wil ik me verder in ontwikkelen? En later: waar ga ik me aan toewijden? Ik kwam erachter dat het niet alleen mijn eigen vragen waren, maar dat iedereen ze op een bepaalde manier tegenkomt.”

“In het interview in het NRC zeg ik dat de taak om je leven zin te geven veel te groot is voor een individu. Bovendien is zingeving een beetje raar woord. Als ik zin ervaar is dat voor mij zin. Zingeving lijkt alsof je iets moet geven. Alsof je leven een blanco vel is en jij er zin aan moet geven. “

De hedendaagse mythe van het analyseren en fixen.
“Alle belangrijke levensvragen en ervaringen zijn paradoxen, ze spelen zich af tussen schijnbare tegenstellingen. We leven in een cultuur waarin we dat als probleem ervaren, we gaan dan analyseren en proberen het te fixen. Maar misschien moet je de belangrijkste dingen in het leven bij je dragen of laten gebeuren. Veel wat je op je levensweg meemaakt hoort er bij. Dan zegt iemand bijvoorbeeld: : ‘Het was de vreselijkste tijd in mijn leven, maar ik had het niet willen missen.’ Dat soort uitspraken herkent iedereen. Het gaat over tijden waarin de franje wegvalt en je meteen ziet wat ertoe doet.”

“Als het goed is helpt religie je een weg te vinden in wat je niet kunt oplossen, fixen of zelfs begrijpen. Religie zou je duidelijk moeten maken dat jouw innerlijke waarde los staat van wat je presteert of niet. Dat geeft ontspanning in ons rafelige en rommelige bestaan.”

Wij hebben een serie: ‘Wat als het anders loopt”. De laatste keer ging het over een echtpaar waarvan de man dementerend was en het perspectief richting hun pensioen was veranderd. Jij hebt het in je boek over woestijnervaringen. (Een periode waarin je het moeilijk kunt hebben en niet weet hoe lang het duurt en of er een ander perspectief komt MdV). Soms is de tocht door de woestijn lang en zwaar. Hoe houd je dan perspectief?
Arjan: “Als je in de ‘woestijn’ zit, bijvoorbeeld na een groot verlies, dan weet je niet voor hoe lang dat is. Je weet wel dat je een land hebt verlaten en dat je droomt van een ander land. En dat je moet weten wat je vandaag helpt om het vol te houden. Volgens het Bijbelse verhaal is juist de woestijn heilige grond: daar kom je de echte vragen tegen.”

“Ik begeleid nu mensen bij wie de man een spierziekte heeft. Een vreselijke situatie, en tegelijk zie ik dat dit stel hun liefde heel intens beleven. Zij vertelde de laatste keer hoe zij hem nu moet wassen en hoe het hun intimiteit verdiept. Ze snappen dat ze nu in de hogeschool van de liefde zijn, zoals ik dat noem: ze zijn afhankelijk van elkaar en moeten elkaar loslaten. Hatverscheurend én prachtig.”

“Laatst vertelde een mevrouw van 83 met een rollator me dat ze zich nog nooit zo thuis heeft gevoeld in haar lichaam. Ze was niet in gevecht met haar ouderdom, ze was op haar gemak in haar krakkemikkige zelf. Ik denk wel eens dat we het meeste last hebben niet van hoe het is, maar van ons verzet tegen hoe het is.”

Wijsheidscultuur
In zijn boek ‘De beste helft‘ pleit Broers voor een wijsheidscultuur. Een samenleving waarin mensen er voor elkaar zijn op cruciale momenten in het leven en waar verbinding is met elkaar en met de natuur om ons heen. Waarin mensen naar elkaar uitreiken. In zo’n samenleving of kring kan je mensen op verhaal laten komen, beschrijft hij. In het gesprek komen we te spreken over jongeren, die aanlopen tegen pijnlijke zaken waar ze geen raad mee weten. Broers: “Het zou mooi zijn als jonge mensen te horen zouden krijgen dat ook zij ervaringen zullen opdoen waarin ze op de proef worden gesteld en misschien gelouterd kunnen raken.”

“De oudere generatie kan hierin een rol vervullen. Het zou goed zijn als er meer vriendschappen zouden zijn tussen mensen uit verschillende levensfasen. Dat versterkt een wijsheidscultuur. Jongeren kennen wel ouders en docenten, maar lang niet altijd een ouder iemand met wie ze af en toe een ommetje maken of zelfs vriendschap hebben. De vergrijzing neemt de komende twintig jaar enorm toe. Als we geen nieuwe vormen van gezamenlijkheid helpen creëren, dan zitten we straks allemaal in ons eigen appartement ziek zwak en misselijk te zijn en is er niemand die ons kan verzorgen. We zijn zo goed in nadenken vanuit zeggenschap en autonomie van het individu, maar niet in wat we voor elkaar kunnen betekenen. Ik vind het heel erg troostrijk als ik in mijn Dominicusgemeenschap merk dat als er iets met iemand is, er vaak mensen omheen staan ter ondersteuning.”

Ertoe doen en meedoen
“Het is eigenlijk zo sneu als mensen die met pensioen gaan alleen te horen krijgen dat ze nu kunnen gaan genieten. Moeten gaan genieten zelfs. Terwijl je op die leeftijd zoveel te geven hebt aan generaties boven en onder je. Beweeg je dus niet alleen in je eigen leeftijdsgroep. Het is ook een gemiste kans voor de mensen en voor onze samenleving wanneer we deze mensen zo snel afschrijven. Ik ken bijvoorbeeld een bedrijfsarts die met pensioen is gegaan en nu weer voor een dag per week aan het werk is. De eerste maanden vond hij het leuk, maar hij miste het werk en er was personeel tekort. De meesten van ons willen niet alleen genieten, maar vooral ertoe doen. Meedoen. Iets betekenen.”

We zijn het samenleven en uitreiken een beetje kwijt. En nu gebruiken we bijvoorbeeld het idee van Ubuntu om het te herstellen. Werkt dat?
“Als het mensen helpt of inspireert, dan werkt het. Maar soms ben ik wat sceptisch over wat er allemaal gebeurt op de religieuze markt. Hoe ideeën en begrippen worden ingezet om het ego te plezieren of voor een quick fix. Daarom vind ik theologie zo belangrijk: voor je het weet vergeet je wat het belangrijkste is en ben je een afgod aan het aanbidden.”

Waar begint het voor jou mee?
“Het begint met het besef dat je een deel van het geheel bent. We bestaan bij de gratie van het weefsel dat we samen vormen. En dat je voortdurend een evenwicht moet vinden tussen wat jij wil en wat het leven blijkbaar van je wil. Zoals een oude dominicaan ooit tegen me zei: ‘Je moet goed je best doen, en het hangt nooit van jou af’. Dat geeft ontspanning.”

 De schat in de akker
“In mijn boek eindig ik met de parabel van de schat in de akker. Dat gaat over datgene wat jij in jouw leven hebt gevonden waar je uit leeft, wat je energie geeft, waar jij goed in bent en waar je over van hebt. Voor de een is dat muziek, voor een ander is dat koken, oppassen, tuinieren, besturen, kunst maken. Mijn ervaring is dat mensen die gelukkig oud worden hebben leren omgaan met wat ze niet kunnen oplossen of zelfs begrijpen, en dat ze het fijn vinden om te delen van wat ze hebben gekregen. De wereld heeft dat nodig.”

(Interview door Miranda de Vries)