De achterban… Deze term is zo verweven met het OR-werk dat we ons eigenlijk nooit de vraag stellen of dit wel voldoende de lading dekt. Het kan geen kwaad om eens een andere blik op de achterban te werpen. In dit artikel geven we hiervoor een aantal invalshoeken mee. Laat je prikkelen. Misschien geeft het een andere kijk op de relatie met de achterban.
Artikel 2 van de WOR geeft de OR een belangrijk toetsingskader. De OR gaat namens de in de onderneming werkzame personen met de bestuurder in gesprek over ‘het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen’. De wetgever vindt dit goed functioneren niet alleen een zaak van de bestuurder, maar ook van de werknemers. Zij hebben immers inzichten, ideeën en wensen ten aanzien van het ondernemingsbeleid. Zij hebben daarnaast ook belangen die een plek moeten krijgen in de weging van besluiten. De wetgever kiest dus voor een raad die namens de in onderneming werkzame personen met de bestuurder in gesprek gaat.
Nergens in de WOR is een verplichte raadpleging van de medewerkers neergelegd. Ook is er geen steun voorgeschreven voor OR-besluiten. De werkwijze van de OR heeft de wetgever aan de OR zelf willen houden. Maar, het feit dat de WOR de ‘in de onderneming werkzame personen’ in verschillende artikelen als uitgangspunt neemt, geeft aan dat de OR niet zonder lijnen met deze medewerkers kan. Gekozen zijn door hen levert ook een morele plicht tot contact en verantwoording op.
Er bestaat geen eenduidige definitie van het woord achterban, maar in kern is het een groep die een bepaalde lijn steunt of aanhangt. Een zoektochtje levert het volgende op aan definities:
Kijken we naar bovenstaande definities dan kun je op het werk moeilijk spreken van achterban. Je hebt daar collega’s. In de politiek en bij vakbonden kennen we een achterban. Maar de mensen met wie je samenwerkt kun je niet bij voorbaat bestempelen als onderafdeling, steungroep, helpers of als massa van leden. Gewoon omdat ze allereerst werknemer in de organisatie en collega zijn. Het collectief is een onderscheidend criterium.
Je zou nog kunnen beredeneren dat er een achterban is omdat je gekozen bent door hen. Maar elke collega heeft anders gekozen. Ze zijn geen lid geworden, ze hebben zich niet uitgesproken voor een partij. Bovendien hoeft een OR-lid zich aan hen ook niet persoonlijk te verantwoorden voor ingenomen standpunten.
De OR is ook niet vergelijkbaar met een gemeenteraad waarbij partijbelangen of afdelingsbelangen verdedigd worden. De OR kijkt naar het goed functioneren van de organisatie in al haar doelstellingen. Daarbij nemen de OR-leden gezamenlijk besluiten. Met een OR-bril op. De OR kan en zal daarbij naar inzicht contact zoeken met de betrokken medewerkers.
Een OR moet op basis van eigen inzicht en overtuiging tot een oordeel kunnen komen. Er is, zoals gezegd, geen verplichting tot raadpleging op grond van de WOR. In enkele cao’s waar kaders in de eigen organisatie tot stand komen, is wel een verplichte achterbanraadpleging voorgeschreven. Dat is niet verwonderlijk omdat de cao-partijen zelf wel partijen met achterban zijn. Op het een kloppende benadering in de cao is, is een tweede.
Het ontbreken van de plicht neemt niet weg dat het verstandig is om bij ingrijpende besluiten je collega’s te raadplegen. Het kan ontzettend helpen ter beeldvorming. De OR kan daarnaast ophalen wat de grootste aandachts- en zorgpunten zijn. De OR kan ook toetsen of er draagvlak is voor adviespunten van de OR.
De insteek is daarbij steeds dat het OR-besluit er beter van wordt. Het doel is niet dat alle neuzen dezelfde kant op staan. Het is ook niet zo dat de OR het woord van ‘de achterban’ moet verkondigen of dat iedereen het eens moet zijn met het standpunt van de OR. Maar, een OR die bij belangrijke besluiten vergeet om actief in contact te komen met collega’s zal dit als boemerang terugkrijgen.
Een open deur, maar een erg belangrijk perspectief. Bij elk voorgenomen besluit zien we dat dit voor de ene groep medewerkers gunstig uitpakt en voor andere groepen medewerkers ongunstig. Of de ene groep maakt zich er heel veel zorgen om en de andere groep gelooft het wel. De ondernemingsraad heeft nooit één achterban. De meningen zijn altijd verdeeld. Bovendien kijken medewerkers bij besluiten met grote gevolgen vaak naar de directe gevolgen voor hen en niet naar het grotere plaatje. En dat is nou net de bril die de OR wel moet opzetten. Belangen kunnen flink botsen. De OR heeft de taak ervoor te zorgen alle aspecten mee te nemen, maar moet er tegelijk voor waken dat het advies niet teveel een optelsom en compromis van al die meningen wordt. Ook in dit perspectief is het beter om het over de medewerkers te hebben en te zien dat er per onderwerp verschillende groepen zijn die door de OR benaderd kunnen worden.
Neem afscheid van het woord achterban en maak er collega’s of medewerkers van.
Het verschil zit in een aantal punten:
Dat is leuk allemaal, maar Stavoor heeft het ook over ‘de achterban’. Ja, dat klopt. Ook wij zijn hiermee opgegroeid. Zelfs in deze nieuwsbrief vind je een filmpje waarin de term achterban centraal staat. Juist door het werken daaraan werden onze gedachten hierover ook weer eens aangescherpt. In de praktijk kiezen we met regelmaat al de lijn om de term achterban meer los te laten. Toen het filmpje af was hebben we besloten er in de nieuwsbrief ook op een andere manier bij stil te staan en onze gedachten daarover met u te delen. Wij zullen er de komende tijd ook extra bij stil staan. Het filmpje is uiteraard nog steeds de moeite om te bekijken😊
